9.5.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 109/10

1.1

Het richtlijnvoorstel is een zeer welkom initiatief, aangezien het een omvattend juridisch kader opzet voor betalingdiensten in de EU. Momenteel maakt de diversiteit van de nationale wetgeving in verband met betalingen de implementatie van de ééngemaakte eurobetalingsruimte (SEPA) problematisch. Harmonisatie van de nationale wettelijke vereisten voor betalingen zal derhalve de banksector helpen de SEPA op te zetten. Voorts dient de invoering van het concept van „betalingsinstellingen” te leiden tot de harmonisatie van de toegangsregels tot de markt voor betalingsdiensten. Om evenwel alle voordelen van geharmoniseerde wetgeving uit te putten, dienen de werkingssfeer van het richtlijnvoorstel en de Richtlijn Elektronisch Geld (2) op elkaar te worden afgestemd, met name rekening houdende met de noodzakelijke differentiatie tussen betalingsdiensten die zijn gebaseerd op betaalrekeningen en betalingsdiensten voor elektronisch geld, die zijn gebaseerd op gecentraliseerde administratieve verwerking. Indien de vaststelling van het richtlijnvoorstel vertraging zou oplopen, zouden de invoering van nationale regelingen, die SEPA-compatibel zijn, op 1 januari 2008 en de volledige migratie ervan omstreeks 2010 gevaar lopen. In dit opzicht zijn titel III en IV van het richtlijnvoorstel cruciaal, aangezien deze een geharmoniseerde reeks regels invoeren aangaande informatievereisten, vergunningen, uitvoering en aansprakelijkheid inzake betalingstransacties. Het lijkt erop dat de beleidskwesties en de juridische aspecten in deze titels van het richtlijnvoorstel binnen een relatief korte tijd kunnen worden geregeld. Indien de onderhandelingen uitlopen, zou kunnen worden overwogen bepaalde delen van het richtlijnvoorstel uit te voeren, door voorrang te geven aan de delen die noodzakelijk zijn voor de succesvolle implementatie van SEPA.

1.2

Bepaalde aspecten van het richtlijnvoorstel roepen evenwel een aantal vragen op, die hierna nader worden toegelicht.

2.1

De invoering van een nieuw concept van „betalingsinstellingen” is een stap richting harmonisatie van de huidige diversiteit van regelingen onder nationaal recht aangaande regulering van entiteiten die betalingsdiensten verrichten, maar geen kredietinstelling, instelling voor elektronisch geld of postcheque- en girodiensten zijn. Het richtlijnvoorstel verschaft evenwel geen duidelijkheid inzake de werkzaamheden die dergelijke betalingsinstellingen mogen verrichten. Krachtens het richtlijnvoorstel mogen betalingsinstellingen geldmiddelen van het publiek ontvangen voor het verrichten van betalingsdiensten. Deze geldmiddelen mogen evenwel geen deposito's noch terugbetaalbare gelden zijn in de betekenis van artikel 3 van de Geconsolideerde Bankenrichtllijn (3), noch elektronisch geld zoals vastgelegd in artikel 1, lid 3, onder a) van de Richtlijn Elektronisch Geld (zie artikel 10, lid 1 van het richtlijnvoorstel).

2.2

Te dien aanzien maakt de tekst van het richtlijnvoorstel niet duidelijk, of betalingsinstellingen geldmiddelen mogen aanhouden met economische en juridische kenmerken van deposito's of elektronisch geld. De mogelijkheid voor betalingsinstellingen betalingsrekeningen ter beschikking te stellen, impliceert dat deze instellingen geldmiddelen langer zouden kunnen aanhouden dan nodig is voor het afronden van een betalingstransactie. Dat is een punt van zorg, aangezien artikel 65, lid 4 van het richtlijnvoorstel verwijst naar „spaarrekeningen”, zonder aan te geven waar deze rekeningen worden gehouden en met welk oogmerk. Overweging 8 en 9 van het richtlijnvoorstel vermelden evenwel dat de betalingsinstellingen geen deposito's mogen ontvangen. Deze kwesties worden hierna nader uitgewerkt.

2.3

Tevens wordt opgemerkt dat luidens paragraaf 4 van de bijlage bij het richtlijnvoorstel betalingsinstellingen betalingstransacties mogen verrichten, indien de geldmiddelen zijn gedekt door een kredietlijn zonder inperking van de mogelijkheid tot kredietverlening inzake bedragen en/of vervaldatum van het krediet.

3.1

Aangaande het aanhouden van deposito's of andere terugbetaalbare gelden, dient eraan te worden herinnerd dat artikel 3 van de Geconsolideerde Bankenrichtllijn andere instellingen dan kredietinstellingen verbiedt het ontvangen van deposito's of andere terugbetaalbare gelden van het publiek uit te oefenen. Enerzijds definieert de Geconsolideerde Bankenrichtllijn het ontvangen van deposito's niet, is het concept van of „deposito's of andere terugbetaalbare gelden” krachtens die richtlijn ruim uitgelegd door het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen dat opmerkte dat de term „andere terugbetaalbare gelden” […] niet alleen financiële instrumenten betreft die de intrinsieke eigenschap van terugbetaalbaarheid hebben, maar ook die instrumenten die weliswaar die eigenschap niet hebben, maar deel uitmaken van een contractuele overeenkomst om de uitbetaalde geldmiddelen terug te betalen (4). Het is niet relevant of dergelijke geldmiddelen worden ontvangen in de vorm van deposito's of in andere vormen, zoals de „continue uitgifte van obligaties of andere vergelijkbare effecten” (5), zoals vermeld in een voorloper van de Geconsolideerde Bankenrichtlijn. Derhalve, „elke ontvangst van geldmiddelen kan neerkomen op de activiteit van het in ontvangst nemen van deposito's (in de ruime betekenis), indien dat het terugbetalen van de ontvangen geldmiddelen met zich meebrengt. Het is in dit opzicht niet relevant of het terugbetalingsvereiste al bestaat ten tijde van de ontvangst van de geldmiddelen (en een „essentieel” onderdeel uitmaakt van die transactie), dan wel of deze verplichting slechts ontstaat ten gevolge van het in het leven roepen van een contractueel recht” (6). „Leidraad voor een passende uitleg van het in ontvangst nemen van deposito's is de vraag welke spaartegoeden bescherming behoeven en de interpretatie van de kenmerken van „kredietwerkzaamheden” in het licht van de risico's die significant geacht worden in termen van de bescherming of het opeisen van deposito's. De resultante tendeert naar een brede uitleg van zowel de werkzaamheid van het in ontvangst nemen van deposito's, alsook van krediet” (7).

3.2

Gezien het bovenstaande, lijkt het erop dat betalingsinstellingen daadwerkelijk deposito's van hun klanten in ontvangst zullen nemen. Indien zulks klopt, zouden, in algemene zin, ingeval van insolventie van de betalingsinstelling enige door de instelling ten tijde van de insolventie aangehouden geldmiddelen deel uitmaken van haar boedel, en derhalve beschikbaar zijn voor het voldoen van de vorderingen van al haar schuldeisers. De werkzaamheid van het in ontvangst nemen van deposito's of andere terugbetaalbare gelden vormt de kern van het concept van bankieren, zoals uit de definitie van „kredietinstelling” blijkt in artikel 1, lid 1, onder a) van de Geconsolideerde Bankenrichtlijn (8). Het wijzigen van het fundamentele concept van bankieren dient nauwgezet te worden overwogen vanuit het perspectief van monetair beleid, de deugdelijkheid en veiligheid van betalingssystemen, financiële stabiliteit en statistieken, aangelegenheden ten aanzien van welke het ESCB over uitgebreide bevoegdheden beschikt. De werkzaamheden van betalingsinstellingen omvatten onvermijdelijkerwijze het aanhouden van geldmiddelen van het publiek, zelfs indien slechts voor een zeer beperkte tijd. Consumentenbescherming en financiële stabiliteit zijn kwesties waarmee rekening dient te worden gehouden bij het uitwerken van toezichtvereisten en waarborgen voor dergelijke werkzaamheden.

4.1

Globaal gezien zou het richtlijnvoorstel betalingsinstellingen toestaan hun werkzaamheden uit te oefenen onder een lichtere toezichtregeling dan de uit hoofde van de Geconsolideerde Bankenrichtlijn toepasselijke. Naast een op kwalitatieve vereisten gebaseerde vergunningenprocedure dienen betalingsinstellingen te voldoen aan een wettelijk kader dat: (i) voornamelijk zou zijn gebaseerd op een aantal algemeen geformuleerde publicatievereisten; en (ii) geen kapitaalvereisten omvatten ten aanzien van kwantificeerbare risico's (zie artikel 5 van het richtlijnvoorstel). De lichte toezichtregeling roept enige vragen op, die worden geaccentueerd door het feit dat het richtlijnvoorstel volledige harmonisatie voorschrijft (zie artikel 78 van het richtlijnvoorstel), in tegenstelling tot de regelgevende benadering die is gevolgd in andere gemeenschapswetgeving betreffende het starten en uitoefenen van werkzaamheden van financiële dienstverlening.

4.2

De ECB is van mening dat de wetgeving ten aanzien van betalingsinstellingen in het richtlijnvoorstel op drie hoofdgebieden kan worden verbeterd. Ten eerste, het onduidelijke onderscheid tussen betalingsinstellingen en andere betalingsdienstaanbieders maakt het uiterst moeilijk risico's en de daarmee verbandhoudende waarborgen in te schatten. Zulks geldt niet alleen indien en voorzover betalingsinstellingen geldmiddelen aanhouden die moeilijk van deposito's kunnen worden onderscheiden, maar tevens met betrekking tot mogelijk door hen te verstrekken krediet, dat gefinancierd wordt door van het publiek ontvangen geldmiddelen (zie paragraaf 4 van de bijlage bij het richtlijnvoorstel). Ten tweede, het richtlijnvoorstel buigt zich niet over de verschillende categorieën risico's die aan betalingsdiensten verbonden zijn. In dit opzicht zij eraan herinnerd dat betalingsdiensten die door kredietinstellingen worden uitgevoerd onderworpen worden aan specifieke kapitaalvereisten, zulks ten gevolge van het aan die diensten verbonden operationele risico (9). Ten derde, gesteld kan tevens worden dat de vergunningenprocedure in het richtlijnvoorstel is gebaseerd op die criteria te veel ruimte openlaten voor uiteenlopende interpretaties op nationaal niveau. De lidstaten kunnen onder bepaalde omstandigheden ook afzien van bepaalde vergunningvereisten (10).

4.3

Dit overwegende lijken in het richtlijnvoorstel de reikwijdte van de werkzaamheden van betalingsinstellingen en het prudentiële kader binnen welke dergelijke werkzaamheden dienen te worden uitgeoefend, niet op elkaar te zijn afgestemd. Nadat het werkelijke toepassingsbereik van de werkzaamheden van de betalingsinstellingen is verduidelijkt, dient het opleggen van adequate kapitaalvereisten en/of gelijkaardige waarborgen (e.g. initiële kapitaalvereisten, garanties) te worden overwogen op basis van een waardering van de betrokken risico's.

4.4

Het ontbreken van kapitaalvereisten voor betalingsinstellingen zou mogelijkerwijze toezichtarbitrage kunnen vergen. Afgezien daarvan of kredietinstellingen hun betalingswerkzaamheden direct uitvoeren, dan wel via dochterondernemingen die als betalingsinstellingen gekwalificeerd zijn, zijn zij onderworpen aan toezicht op geconsolideerde basis voor operationele, alsook voor kredietrisico's. Daarentegen zullen stand-alone betalingsinstellingen of betalingsinstellingen die geen deel uitmaken van een bankgroep niet zijn onderworpen aan kapitaalvereisten, niettegenstaande de uitoefening van dezelfde werkzaamheden.

4.5

Bovendien is het richtlijnvoorstel in zijn algemeenheid onduidelijk over de respectievelijke verantwoordelijkheden van de bevoegde autoriteiten van de lidstaat van herkomst en van de lidstaat van ontvangst. Een voorbeeld hiervan is het derde lid van artikel 6 van het richtlijnvoorstel dat het verlenen van Europese Paspoorten aan betalingsinstellingen regelt, zonder duidelijk te maken welke bevoegde autoriteit van welke lidstaat belast is met het toezicht op dergelijke betalingsinstellingen. Het zou lonend zijn deze kwesties nader te overwegen.

4.6

Bij de toepassing van artikel 15 van het richtlijnvoorstel, dienen de bevoegdheden van het ESCB en de nationale centrale banken met betrekking tot de goede werking van het betalingsverkeer en, in de toepasselijke lidstaten, de bevoegdheden van de nationale centrale banken met betrekking tot het toezicht, naar behoren te worden gerespecteerd.

4.7

De toezichtbevoegdheden van de bevoegde autoriteiten krachtens artikel 16 van het richtlijnvoorstel zouden in een aantal opzichten kunnen worden verduidelijkt. Ten eerste, de reikwijdte van de inspecties ter plaatse (artikel 16, onder b)) zouden nader kunnen worden gespecificeerd. Ten tweede, de exacte betekenis van de bevoegdheid „evenredige sancties” op te leggen (artikel 16, onder d)) zou eveneens kunnen worden verduidelijkt. Ten derde, de voorwaarden voor schorsing en intrekking van een vergunning (artikel 16, onder e)) zouden kunnen gedefinieerd in een aparte bepaling. Teneinde in voldoende mate gelijke omstandigheden binnen het eurogebied te verwezenlijken en voldoende efficiency in het toezicht op instellingen die het recht van vrije vestiging en vrije dienstverlening genieten, dient artikel 16 van het richtlijnvoorstel te worden gewijzigd, om te verzekeren dat alle bevoegde autoriteiten over alle door die artikel voorziene bevoegdheden beschikken, met name bevoegdheden inzake toezicht en handhaving.

4.8

Artikel 19 van het richtlijnvoorstel regelt de informatie-uitwisseling tussen hun bevoegde autoriteiten, centrale banken, het ESCB en de ECB. Deze bepaling is, in beginsel, enerzijds weliswaar welkom, voorgesteld wordt dat indien de bevoegde autoriteit een andere entiteit is dan de centrale bank, en de centrale bank tevens oversight voerende autoriteit van het betalingssysteem is, dient dit artikel te worden aangevuld met andere bepalingen die bepalen dat: (i) voorafgaande aan het verlenen/intrekken van een vergunning, de bevoegde autoriteit de betrokken centrale bank dient te raadplegen; en (ii) bevoegde autoriteiten zijn verplicht informatie te delen met de betrokken centrale bank Dergelijke bepalingen zijn nuttig, gezien de overall verantwoordelijkheid van centrale banken op het gebied van betalingen.

5.1

Indien betalingsinstellingen geldmiddelen mogen aanhouden die economisch en juridisch gezien als deposito's aangemerkt kunnen worden, alhoewel deze in het richtlijnvoorstel niet als dusdanig zijn opgezet, zal het risiconiveau hetzelfde zijn als bij kredietinstellingen en/of instellingen voor elektronisch geld. Dienovereenkomstig dient het niveau van waarborgen hetzelfde te zijn als het niveau dat geldt voor kredietinstellingen en/of instellingen voor elektronisch geld. Daaruit volgt dat betalingsdiensten bij voorkeur door kredietinstellingen en/of instellingen voor elektronisch geld verleend worden. Zulks zou voldoende bescherming garanderen van de geldmiddelen van klanten en gezonde financiële werkzaamheden, en derhalve verdient deze benadering de voorkeur van de ECB.

5.2

Indien het niveau van waarborgen dat geldt voor kredietinstellingen en/of instellingen voor elektronisch geld ook moet gelden voor betalingsinstellingen, dan zou Titel II van het richtlijnvoorstel grondig moeten worden herzien.

6.1

Indien de categorie van betalingsinstellingen worden ingevoerd waarvoor licht toezicht geldt, zoals de Commissie heeft voorgesteld, dan dient het richtlijnvoorstel te worden gewijzigd om te verduidelijken dat betalingsinstellingen de geldmiddelen van betalingsdienstgebruikers niet langer dan de beperkte tijdspanne zouden mogen aanhouden gedurende welke de geldmiddelen worden getransfereerd van de betaler naar de begunstigde, noch zouden zij dergelijke geldmiddelen mogen herinvesteren. De huidige tekst van artikel 10, lid 2 van het richtlijnvoorstel zou anders tot de conclusie kunnen leiden dat het openen van rekeningen bij betalingsinstellingen in hun boeken impliceert dat de geldmiddelen zouden kunnen worden geherinvesteerd ten bate van de betalingsinstelling. Een dergelijke verduidelijking zou kunnen worden gerealiseerd, bijvoorbeeld, door het beperken van de werkzaamheden van betalingsdiensten van de betalingsinstellingen tot de in paragraaf 7 van bijlage bij het richtlijnvoorstel genoemde. De in paragraaf 5 van de bijlage genoemde activiteit zou ook kunnen worden toebedeeld aan betalingsinstellingen, onder voorwaarde dat verduidelijkt wordt dat kaartenuitgifte is gekoppeld aan het vereiste dat de rekening van de kaarthouder wordt aangehouden bij een kredietinstelling. Bovendien zou betalingsinstellingen niet toegestaan moeten worden krediet te verstrekken overeenkomstig paragraaf 4 van de bijlage bij het richtlijnvoorstel.

6.2

Voorts, om divergente interpretatie te voorkomen, ware het aangewezen te vermelden welke diensten mogen worden aangeboden door welk type instelling, waarbij alle paragrafen van de bijlage bij het richtlijnvoorstel als volgt worden gehergroepeerd: (i) paragrafen 1-7: kredietinstellingen; en (ii) paragraaf 1-3 en 5-7: instellingen voor elektronisch geld; en (iii) paragraaf 7: betalingsinstellingen. Daarnaast, zoals eerder vermeld, de in de paragraaf 5 van de bijlage genoemde activiteit zou mogelijkerwijze kunnen worden beschouwd als een door betalingsinstellingen verrichte activiteit (11). Hetzelfde zou kunnen gelden voor de in paragraaf 4 van de bijlage gespecificeerde activiteit, indien is verzekerd dat de van betalingsdienstgebruikers voor het verlenen van betalingsdiensten ontvangen geldmiddelen niet kunnen worden aangewend voor kredietverstrekking aan andere betalingsdienstgebruikers.

6.3

Andere minimumwaarborgen zouden kunnen worden overwogen om de geldmiddelen van betalingsdienstgebruikers te beschermen. Bijvoorbeeld, in het kader van bepaalde specifieke futures-clearing regelingen, geldt contant geld dat klanten plaatsen bij futures-clearing makelaars dt krachtens de wetten van bepaalde lidstaten (e.g. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk) en van de Verenigde Staten als het eigendom van de klant en niet als een contant-geld deposito. In deze regeling wordt vaak voorzien door specifieke wetgeving of wordt bevestigd door jurisprudentie. Zonder de aard van het eigendom van dergelijk contant geld aan de orde te stellen, hetgeen onder de wetten van sommige lidstaten problematisch zou kunnen zijn, zou het een mogelijkheid zijn om de in artikel 10, lid 2 genoemde waarborgen uit te breiden, waarbij de betalingsinstellingen verplicht worden de geldmiddelen van de betalingsdienstgebruikers apart in hun boeken te houden. Dit zou bereikt kunnen worden door het richtlijnvoorstel te wijzigen, om te verzekeren dat explicietere verplichtingen gelden voor betalingsinstellingen, en wel als volgt: (i) geldmiddelen oormerken die zijn geaccepteerd voor specifieke transacties; (ii) geldmiddelen die zijn geaccepteerd voor een betalingstransactie, scheiden van andere geldmiddelen die zijn geaccepteerd voor andere werkzaamheden dan betalingsdiensten en deze apart in de boeken van de betalingsinstellingen opnemen; (iii) de geldmiddelen van betalingsdienstgebruikers op een rekening aanhouden die deze geldmiddelen duidelijk als dusdanig identificeert; (iv) de geldmiddelen van betalingsdienstgebruikers niet vermengen met de geldmiddelen van de betalingsdienstaanbieder of enige andere gebruiker van betalingsdiensten of persoon; (v) de geldmiddelen van betalingsdienstgebruikers afschermen tegen acties van derden tegen de betalingsinstelling; (vi) indien een betalingsinstelling insolvent wordt, de geldmiddelen van betalingsdienstgebruikers onverwijld terugbetalen met voorrang voor alle overige vorderingen; en (vii) indien onvoldoende geldmiddelen beschikbaar zijn voor de terugbetaling aan betalingsdienstgebruikers van een insolvente betalingsinstelling, de resterende geldmiddelen van betalingsdienstgebruikers op pro-rata basis uitkeren in overeenstemming met de hoofdsom van hun respectieve vorderingen.

6.4

Voorts, de verwijzing in artikel 10, lid 1, onder b) van het richtlijnvoorstel naar nevendiensten zoals „het garanderen van de uitvoering van betalingstransacties” vereist nadere uitleg, om duidelijk te maken dat die diensten alleen bestemd zijn voor betalingsdienstgebruikers die deelnemen aan de transactie.

6.5

Ten slotte, artikel 10, lid 3 van het richtlijnvoorstel vermeldt dat de werkzaamheden van betalingsinstellingen niet beperkt dienen te worden tot betalingsdiensten, zulks het toepasselijke nationale en communautaire recht. Zulks betekent dat het scala van werkzaamheden van betalingsinstellingen verder mag gaan dan die zijn genoemd in de bijlage bij het richtlijnvoorstel, hetgeen leidt tot twee vraagtekens. Ten eerste, het richtlijnvoorstel somt niet alle soorten toegestane werkzaamheden op. Een volledige beoordeling van deze werkzaamheden vanuit het perspectief van consumentenbescherming en financiële stabiliteit kan slechts worden uitgevoerd indien alle mogelijke werkzaamheden bekend zijn. Ten tweede, indien dergelijke werkzaamheden zijn gebaseerd op nationaal recht, dan wordt het oogmerk van het richtlijnvoorstel, namelijk het verzekeren van volledige harmonisatie, niet verwezenlijkt. Om deze redenen dient artikel 10, lid 3 van het richtlijnvoorstel te worden geschrapt.

7.1

De banksector werkt momenteel intensief aan diensten die aan de eisen van SEPA zullen voldoen. Ten vroegste op 1 januari 2008, streeft de sector ernaar pan-Europese betalingsinstrumenten aan burgers, autoriteiten en commerciële bedrijven aan te bieden voor nationale en grensoverschrijdende betalingen. De verwezenlijking van SEPA zou evenwel problematisch kunnen zijn binnen het huidige wettelijke kader van de Gemeenschap, gezien de diversiteit van het toepasselijke nationale recht. Harmonisatie van het wettelijke kader voor betalingen is om die reden belangrijk, daar het de banksector zal ondersteunen bij de verwezenlijking van het SEPA. De aan SEPA gerelateerde delen van het richtlijnvoorstel (voornamelijk de titels III en IV) lijken minder controversieel dan titel II. Indien de vaststelling van het richtlijnvoorstel vanwege de eerder beschreven ambiguïteiten, zou de implementatie van het SEPA wellicht ook worden vertraagd. Teneinde een dergelijke vertraging te voorkomen, zou het goed zijn titel III uit het richtlijnvoorstel te schrappen. Een dergelijke schrapping zou er evenwel afhankelijk moeten zijn, dat betalingsinstellingen te zijner tijd onder aparte gemeenschapswetgeving zullen vallen. Dienaangaande zou de rol van betalingsinstellingen logischerwijze kunnen worden besproken binnen het kader van de geplande herziening van de Richtlijn Elektronisch geld, teneinde een consistent wetgevend en toezichtkader voor de onderscheiden categorieën betalingsdienstaanbieders te kunnen verwezenlijken.

7.2

Een andere mogelijkheid zou zijn dat de Raad van bestuur van de ECB een ECB-verordening krachtens artikel 105, lid 2 van het Verdrag en artikel 22 van de statuten vaststelt die de specifieke SEPA-gerelateerde bepalingen van het richtlijnvoorstel zou betreffen die onder de bevoegdheid van het ESCB vallen, waarbij erkend dient te worden dat evenwel niet alle SEPA bevorderende bepalingen op deze basis zouden kunnen worden aangenomen.

7.3

Een specifiek SEPA-gerelateerde kwestie betreft de maximum uitvoeringstermijn van „D+1”, zoals vastgelegd in artikel 60, lid 1 en artikel 61, lid 1 van het richtlijnvoorstel. Naar verwachting kan het merendeel van de betalingsdienstaanbieders tegen 1 januari 2010 aan dit vereiste voldoen. Er zij evenwel aan herinnerd dat de sector niet is geraadpleegd aangaande de gevolgen van het D+1 vereiste en dat sommige bankgroepen met moeite aan de vereisten zouden kunnen voldoen.

9.1

Het richtlijnvoorstel zou duidelijk moeten maken dat exploitanten van betalingssystemen zullen mogen differentiëren tussen de verschillende types betalingsdienstaanbieders aangaande de te vervullen voorwaarden, vooraleer de laatstgenoemde toegang tot betalingssystemen kan verkrijgen. Zulks zou dienen te geschieden op objectieve gronden, met als oogmerk het managen van met betalingsdienstaanbieders samenhangende risico's. Voorts zou de werkingssfeer van artikel 23, lid 1 van het richtlijnvoorstel zich dienen te beperken tot het verzekeren van niet-discriminatoire toegang van betalingsinstelingen tot betalingssystemen. Artikel 23, lid 1 van het richtlijnvoorstel dient dienovereenkomstig te worden gewijzigd.

9.2

De veronderstelde intentie van artikel 23, lid 2 van het richtlijnvoorstel is systemen vrij te stellen die krachtens de Finaliteitsrichtlijn (13) zijn vrijgesteld van de toegangsvoorwaarden van artikel 23, lid 1. In dat opzicht is de tekst evenwel niet voldoende duidelijk en een directe vrijstelling wordt daarom voorgesteld.

9.3

Voorts zou het richtlijnvoorstel duidelijk moeten maken dat de bepaling inzake verrekenings- en vereveningsdiensten onderworpen is aan oversightnormen van het Eurosysteem, zulks overeenkomstig artikel 105, lid 2 van het Verdrag. Zulks zou kunnen worden verwezenlijkt, bijvoorbeeld, door overweging 12 en artikel 23, lid 2 van het richtlijnvoorstel dienovereenkomstig te wijzigen. In dat opzicht zal het Eurosysteem in samenhang met zijn taak de goede werking van het betalingsverkeer in het eurogebied te bevorderen, overwegen of de deelname van betalingsinstellingen aan betalingssystemen voldoende veilig is en geen onnodige risico's inhoudt voor de stabiliteit van het financiële stelsel.

9.4

Ten slotte, artikel 10, lid 1, onder c) van het richtlijnvoorstel verleent betalingsinstellingen het expliciete recht betalingssystemen te exploiteren. Aangezien gemeenschapswetgeving momenteel het concept „exploitant van betalingssystemen” niet definieert noch de juridische aard van dergelijke exploitanten, behoeft voor de betalingsinstellingen (of enige andere categorie van betalingsdienstaanbieders die vallen onder het richtlijnvoorstel) geen recht op het mogen exploiteren van betalingssystemen te worden opgenomen. Hetzelfde geldt voor de verwijzing „exploitatie van betalingssystemen” in de titel en de eerste paragraaf van artikel 23 van het richtlijnvoorstel die dient te worden geschrapt.

11.1

De werkingssfeer van het richtlijnvoorstel, zoals vastgelegd in artikel 2 en 3 kan leiden tot uiteenlopende interpretatie. Krachtens artikel 2, is het richtlijnvoorstel van toepassing op een uitputtende lijst van zakelijke werkzaamheden gedefinieerd als betalingsdiensten en opgesomd in de bijlage bij het richtlijnvoorstel. Krachtens artikel 3, omvat het tevens naar het lijkt een uitputtende lijst van vrijstellingen van het richtlijnvoorstel, alhoewel het aangewezen ware dit punt te verduidelijken. Teneinde de samenhang tussen artikel 2 en 3 te verduidelijken stelt de ECB voor het huidige kopje van artikel 3 te vervangen door de term „vrijstellingen”.

11.2

Voorts, een aantal punten onder artikel 3 is problematisch. Ten eerste, het richtlijnvoorstel lijkt technologisch niet neutral te zijn, aangezien het discrimineert tussen fysieke en elektronische betalingsvormen. Het kan derhalve neigen naar een ongerechtvaardigde voorkeur voor op papier gebaseerde betalingsdiensten. Afhankelijk van vigerend nationaal recht, kunnen betalingsdienstaanbieders die momenteel op papier gebaseerde betalingsdiensten aanbieden, het duurder vinden efficiëntere elektronische versies van hun producten te introduceren, aangezien zij dan onder de toepassing van het richtlijnvoorstel zouden vallen, hetgeen derhalve de algemeen gewenste introductie van elektronische betalingsdiensten zou vertragen.

11.3

Ten tweede, de vrijstelling voor bepaalde door telecommunicatieaanbieders, IT-systemen of netwerken aangeboden betalingsdiensten, zoals vastgelegd in artikel 3, onder j) van het richtlijnvoorstel, kan aanleiding geven tot uiteenlopende interpretaties. De bepaling is technologisch niet neutraal en kan hetzij te eng, hetzij te ruim worden uitgelegd (e.g. betaling op on-line handelsplatforms als e-Bay zouden kunnen worden uitgesloten, alhoewel zij materieel niet verschillen van de diensten die onder het richtlijnvoorstel zoude vallen). Dientengevolge zou het richtlijnvoorstel ongelijk kunnen worden geïmplementeerd. Bovendien is de samenhang tussen de vrijstelling en de paragrafen 8 en 9 van de bijlage bij het richtlijnvoorstel niet geheel duidelijk. Daarom stelt de ECB voor dat artikel 3, onder j) van het richtlijnvoorstel en de paragrafen 8 en 9 van de bijlage ervan geheel dienen te worden geschrapt.

11.4

Voorzover papieren promesses zijn genoemd in artikel 3, onder f) van het richtlijnvoorstel, zou een algemene verwijzing naar handelspapier moeten worden opgenomen, zowel handelspapier dat valt onder de Conventie van Genève van 1930 (14), alsook het niet daaronder vallende handelspapier.

12.1

Het richtlijnvoorstel volgt bij het vastleggen van definities twee verschillende wegen. Sommige definities zijn vastgelegd in specifieke bepalingen in artikel 4, terwijl in andere gevallen definities zijn verspreid over verschillende delen van het richtlijnvoorstel (e.g. in artikel 1 („kredietinstellingen”, „instellingen voor elektronisch geld”, „postcheque- en girodiensten” en „betalingsinstellingen”), artikel 2 („betalingsdiensten” en „betalingstransactie”), artikel 29 („raamcontracten”), en artikel 51 („Micro-ondernemingen”)). Voorgesteld wordt alle definities onder te brengen in een artikel van het richtlijnvoorstel, bijvoorbeeld in het eerste artikel. Dit lijkt op de in de Geconsolideerde Bankenrichtlijn gevolgde aanpak.

12.2

Tegelijkertijd is consistentie van belang tussen definities en concepten in vigerende gemeenschapswetgeving, bijv. de SFD. Dat geldt bijvoorbeeld voor de definitie van „betalingssysteem” in artikel 4, lid 3 van het richtlijnvoorstel, dat compatibel dient te zijn met het concept „systeem” in de SFD, gezien de mogelijke interactie tussen systemen aangeduid krachtens de SFD en andere betalingssystemen. De consistentie zou kunnen worden versterkt door in het richtlijnvoorstel definities van de „betaler” en de „begunstigde” op te nemen, zoals opgenomen in artikel 3 van de ontwerpverordening betreffende bij geldoverdrachten te voegen informatie over de betaler (15).

12.3

Het concept „betalingsinstelling” dient te worden gewijzigd om uit te sluiten dat natuurlijke personen optreden als betalingsinstellingen, aangezien zulks ertoe zou kunnen leiden dat de geldmiddelen van de betalingsinstelling met die van de betrokken natuurlijke persoon zouden kunnen worden vermengd.

12.4

Het concept „betalingsrekening” in artikel 4, lid 7 van het richtlijnvoorstel is onduidelijk. Dat dient gecorrigeerd te worden, want het is doorslaggevend voor de interpretatie van het concept van betalingsdiensten en het bereik van de werkzaamheden van betalingsinstellingen. De huidige tekst maakt niet duidelijk of alle categorieën betalingsdienstaanbieders betalingsrekeningen mogen aanbieden. Indien betalingsinstellingen betalingsrekeningen mogen aanbieden, dienen de verschillen tussen „conventionele” bankrekeningen en betalingsrekeningen te worden verduidelijkt. Bovendien dienen de kenmerken van dergelijke rekeningen duidelijk te worden gedefinieerd. De te beantwoorden vragen in dit verband zijn wie dergelijke rekeningen mag aanbieden, wie ze mag aanhouden en welke hun juridische aard en gevolgen zijn.

12.5

Een andere kwestie is de betekenis van de referentie in de definitie van betalingsrekening naar de rekening die „uitsluitend wordt aangewend voor betalingstransacties”. Sluit dit bijvoorbeeld de mogelijkheid van rentedragende rekeningen uit of ook het aanhouden van middelen langer dan strikt noodzakelijk voor het uitvoeren van de transactie? Tevens dient te worden verzekerd dat betalingsinstellingen geen interest of andere financiële prikkels aan de rekeninghouder mogen betalen

12.6

De definitie „geldmiddelen” artikel 4, lid 8 van het richtlijnvoorstel dient te worden geherformuleerd door onder meer het woord „contanten” te vervangen door een verwijzing naar bankbiljetten en muntstukken.

12.7

In verband met de definitie van „unieke identificator” in artikel 4, lid 15 van het richtlijnvoorstel, zij herinnerd aan het dat ECB-Advies CON/2005/56 van 15 december 2005 inzake een voorstel voor een EG-Verordening betreffende bij geldoverdrachten te voegen informatie over de betaler (16) een specifieke tekst voorstelt voor „unieke identificator”, die nu lijkt te worden weergegeven in de huidige versie van de ontwerpverordening. Het voorstel luidt dat de definitie van „unieke identificator” zowel in de ontwerpverordening, alsook in het richtlijnvoorstel zouden worden geharmoniseerd.

12.8

Het concept „uitvoeringstermijn” wordt in meerdere overwegingen van het richtlijnvoorstel gebruikt, alsook in artikel 26, lid 1, onder a), sub (ii) en in artikel 31, lid 1, onder b), sub (ii), artikel 35 en Afdeling 2 van Hoofdstuk 2 van Titel IV, zonder nadere definitie. De definitie van uitvoeringstermijn als een specifieke tijdspanne (die bijvoorbeeld zou kunnen worden gemeten in werkdagen of openingsuren) zou nuttig zijn, omdat aldus de maximum uitvoeringstermijn kan worden gedefinieerd. Bovendien, vele transacties worden zonder betalingsrekening uitgevoerd (e.g. geldoverboekingen naar niet-bank klanten). De definitie van uitvoeringstermijn in het richtlijnvoorstel dient ook zulke gevallen te bestrijken.

12.9

Er bestaat geen gemeenschappelijke kalender van „werkdagen” in de EU, en, alhoewel de term ook in Sectie 2 van Hoofdstuk 2 van Titel IV van het richtlijnvoorstel, wordt het niet gedefinieerd. Voor verwerkings- en operationele doeleinden en teneinde te verzekeren dat de omvang van de verplichtingen duidelijk is, ware het aangewezen een dergelijke definitie in het richtlijnvoorstel op te nemen (in het definitie-artikel).

12.10

De term „giraal geld” wordt in het richtlijnvoorstel gebruikt zonder nadere definitie, e.g. in artikel 3, lid b, artikel 4, lid 8 van het richtlijnvoorstel en paragraaf 7 van de Bijlage bij het richtlijnvoorstel. Het voorstel is dat een definitie van giraal geld wordt opgenomen (in het definitie- artikel), bedenkende dat slechts centrale banken en kredietinstellingen (met inbegrip van instellingen voor elektronisch geld) dergelijke geldmiddelen mogen aanhouden.

12.11

Evenzeer, de term „bijkantoor” wordt gebruikt in artikel 4, lid 2 en artikel 20 van het richtlijnvoorstel zonder nadere definitie. Het voorstel is dat een definitie van „bijkantoor” wordt opgenomen die overeenstemt met de definitie in artikel 1, lid 3 van de Geonsolideerde Bankenrichtlijn.

12.12

De definitie van „raamcontract” dient te worden verplaatst van artikel 29 naar het definitie-artikel. Bovendien, omwille van consistentie, dient de term „raamcontract” in het gehele richtlijnvoorstel te worden gebruikt ter vervanging van de alternatieve term „raamovereenkomst” gebruikt in overweging 18 van het richtlijnvoorstel en in artikel 32 en 33.

13.1

Verduidelijkt dient te worden of lidstaten van ontvangst om redenen van statistische rapportage mogen vereisen dat alle betalingsinstellingen met bijkantoren op hun grondgebied rapporteren over hun werkzaamheden aan de bevoegde statistische autoriteiten van de lidstaat van ontvangst, onder meer de nationale centrale bank en/of het nationale statistische agentschap.

13.2

Expliciet zou kunnen worden vermeld dat de referentie naar „enige valuta” in artikel 2 van het richtlijnvoorstel van toepassing zou moeten zijn op de valuta's van de landen buiten de Gemeenschap.

13.3

De titel van artikel 1 van het richtlijnvoorstel luidt „onderwerp” en dient dienovereenkomstig te worden beperkt tot een kernpresentatie van het onderwerp van het richtlijnvoorstel. Het lijkt gepast dat de vier categorieën betalingsdienstaanbieders worden opgenomen in een definitie van „betalingsdienstaanbieder” in het definitie-artikel, te meer omdat het definitie-artikel ook het concept betalingsdienstgebruiker definieert.

13.4

Artikel 11, lid 2 van het richtlijnvoorstel betreffende het gebruik van verbonden agenten, uitbestedingen of dochterondernemingen betreft het uitbesteden van „alle werkzaamheden”. Zulks is problematisch, omdat het opzetten van lege vennootschappen mogelijk zou maken, die formeel aan het richtlijnvoorstel voldoen, terwijl de werkelijke werkzaamheden door een derde worden uitgevoerd die niet is onderworpen aan de vereisten van het richtlijnvoorstel. De ECB stelt derhalve artikel 11 te wijzigen om dergelijke implicaties te vermijden.

13.5

Artikel 12, lid 1 van het richtlijnvoorstel verwijst naar „operationele risico's” zonder dit concept nader te definiëren. De noodzakelijke precisie zou kunnen worden verwezenlijkt door de definitie van „operationeel risico” in artikel 4, lid 22 van de ontwerprichtlijn Kapitaaltoereikendheid (17) te gebruiken.

13.6

De regels inzake het bijhouden van gegevens in artikel 13 en 44 van het richtlijnvoorstel zou kunnen impliceren dat een betalingsinstelling gegevens slechts voor een jaar dient bij te houden. Deze verplichtingen dienen explicieter aan ander gemeenschapsrecht te worden aangjepast, bijvoorbeeld artikel 30 van de Derde Richtlijn Witwassen van Gelden (18), dat ter zake verplicht gegevens minimaal vijf jaar bij te houden.

13.7

Het concept „instemming” in artikel 41 van het richtlijnvoorstel is niet precies genoeg. In dit verband dient te worden verwezen naar intrekking van toestemming en een definitie daarvan.

13.8

De tekst van artikel 52 van het richtlijnvoorstel betreffende terugbetaling is ambigue, omdat bijvoorbeeld verwezen wordt naar terugbetalingsrecht, indien het bedrag van de uitgevoerde transactie geen bedrag is „dat een betaler redelijkerwijze zou verwachten ware hij in de positie van de betaler”. Deze tekst maakt een ruime uitleg mogelijk, hetgeen de onzekerheid in de sector van betalingen doet toenemen, en zou kunnen lijden tot meer geschillen en de consumenten geen bescherming verlenen. Teneinde het risico op toekomstige geschillen te minimaliseren, dient de tekst van artikel 52 nader te worden overwogen.

13.9

Finaliteit van een betaling is cruciaal voor de begunstigde, en derhalve is het concept „in kennis gesteld” in artikel 53, lid 1 van het richtlijnvoorstel te vaag, aangezien de timing aanzienlijk zou kunnen verschillen, indien de informatie hetzij beschikbaar wordt via de internetbank van de betaler of een publieke rekeningprinter, in tegenstelling tot de gevallen waarin de betaler een papieren uittreksel per post ontvangt. Een vast moment in verband met de transfer verdient derhalve de voorkeur. Om de betaler extra reactietijd te gunnen, zou de toegestane tijdspanne kunnen worden verlengd van vier tot zes weken.

13.10

De concepten „aanvaarding” en „onherroepbaarheid” in artikel 54 en 56 van het richtlijnvoorstel, is weliswaar duidelijk en nuttig, zij dienen echter over een te stemmen met de concepten „invoer in een systeem” en „onherroepbaarheid” in de SFD.

13.11

Artikel 54, lid 2 van het richtlijnvoorstel dient te worden gewijzigd om te verzekeren dat het tijdsverloop tussen ontvangst en acceptatie van een betaling niet onnodig wordt verlengd.

13.12

Artikel 65, lid 1 van het richtlijnvoorstel betreffende de beschikbaarheid van geldmiddelen bepaalt dat lidstaten dienen te verzekeren dat betalingsdienstenaanbieders van de begunstigde geldmiddelen aan deze ter beschikking stellen zodra deze geldmiddelen op de rekening van de begunstigde worden bijgeschreven. Het lijkt evident dat geldmiddelen beschikbaar zijn zodra deze op de rekening van de begunstigde worden bijgeschreven. Derhalve lijkt het aangewezen te verduidelijken dat de betalingsdienstaanbieder deze geldmiddelen direct na ontvangst aan de begunstigde ter beschikking dient te stellen.

13.13

Om voor betalingssystemen geïntegreerde automatische verwerking mogelijk te maken, dient artikel 66, lid 1 van het richtlijnvoorstel te worden gewijzigd door een verwijzing op te nemen naar het Internationaal bankrekeningnummer (IBAN) die in alle gevallen de voorkeur verdient als unieke identificator, hetgeen een geharmoniseerde aanpak verzekert bij de toepassing van unieke identificatoren.