Τι είναι τα υπόλοιπα του TARGET2;

12 Αυγούστου 2020

Ίσως να έχετε διαβάσει ότι ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ έχουν μεγάλα χρεωστικά υπόλοιπα (υποχρεώσεις) στο TARGET2, ενώ άλλες έχουν μεγάλα πιστωτικά υπόλοιπα (απαιτήσεις). Ίσως έχετε επίσης διαβάσει όλων των ειδών τις θεωρίες για το τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Τι είναι όμως ακριβώς αυτά τα υπόλοιπα;

Τι είναι το TARGET2;

Το TARGET2 (Trans-European Automated Real-time Gross settlement Express Transfer system 2 – Διευρωπαϊκό Αυτοματοποιημένο Σύστημα Ταχείας Μεταφοράς Κεφαλαίων σε Συνεχή Χρόνο 2) είναι ένα σύστημα μεταφοράς κεφαλαίων από μια τράπεζα σε μια άλλη, τόσο εντός μιας χώρας όσο και μεταξύ χωρών. Οι κεντρικές και οι εμπορικές τράπεζες το χρησιμοποιούν για να επεξεργάζονται πληρωμές σε ευρώ και να μεταφέρουν κεφάλαια από τη μια τράπεζα στην άλλη εύκολα και με ασφάλεια. Αυτό είναι απαραίτητο για την ομαλή λειτουργία της οικονομίας.

Τόσο οι κεντρικές όσο και οι εμπορικές τράπεζες τηρούν λογαριασμούς στο TARGET2.

Μάθετε περισσότερα για το TARGET2 και τον τρόπο λειτουργίας του

Τι είναι τα υπόλοιπα του TARGET2;

Σε μια ενοποιημένη αγορά, το χρήμα κινείται συνεχώς, μεταξύ άλλων και διασυνοριακά. Το κάθε ευρώ ξεκινά από μια συγκεκριμένη χώρα της ζώνης του ευρώ ή από την ΕΚΤ αλλά, όπως είναι φυσικό, δεν παραμένει απαραίτητα εκεί.

Η καθαρή ροή κεφαλαίων μεταξύ δύο χωρών (δηλ. τα συνολικά κεφάλαια που έχουν ληφθεί μείον τα συνολικά κεφάλαια που έχουν αποσταλεί) καταγράφεται στους ισολογισμούς των εθνικών κεντρικών τραπεζών των δύο αυτών χωρών, ανεξάρτητα αν η μεταφορά έχει ξεκινήσει από μια εμπορική τράπεζα ή την κεντρική τράπεζα. Η συσσώρευση με την πάροδο του χρόνου αυτών των ροών δημιουργεί τα υπόλοιπα του TARGET2. Η ΕΚΤ επίσης αποστέλλει και λαμβάνει κεφάλαια διασυνοριακά για την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής της, άρα έχει και αυτή το δικό της υπόλοιπο στο TARGET2.

Προκειμένου να αποφεύγεται κάθε κεντρική τράπεζα της ζώνης του ευρώ να έχει ξεχωριστό υπόλοιπο έναντι όλων των άλλων κεντρικών τραπεζών της ζώνης του ευρώ και της ΕΚΤ, στο τέλος κάθε ημέρας όλα τα διμερή υπόλοιπα απλοποιούνται σε ένα μόνο ενιαίο υπόλοιπο έναντι της ΕΚΤ.

Εν συντομία, αν οι τράπεζες σε μια χώρα έχουν – συνολικά – αποστείλει περισσότερα κεφάλαια μέσω του TARGET2 από ό,τι έχουν λάβει, τότε η κεντρική τράπεζα αυτής της χώρας θα έχει χρεωστικό υπόλοιπο. Αν έχουν λάβει περισσότερα χρήματα από ό,τι έχουν αποστείλει, τότε η κεντρική τράπεζα θα έχει πιστωτικό υπόλοιπο. Αν οι πληρωμές που έχουν αποσταλεί ισούνται με τις πληρωμές που έχουν ληφθεί, το υπόλοιπο του TARGET2 έναντι αυτής της κεντρικής τράπεζας θα είναι μηδενικό.

Η συσσώρευση με την πάροδο του χρόνου ροών κεφαλαίων δημιουργεί τα υπόλοιπα του TARGET2.

Γιατί οι τράπεζες αποστέλλουν κεφάλαια σε τράπεζες σε άλλες χώρες;

Οι κεντρικές τράπεζες και οι εμπορικές τράπεζες πραγματοποιούν διασυνοριακές πληρωμές μέσω του TARGET2:

για να πληρώσουν για αγαθά, υπηρεσίες ή χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία που προέρχονται από άλλη χώρα (για τις ίδιες ή εκ μέρους των πελατών τους)

όταν επιθυμούν να δανείσουν κεφάλαια η μια στην άλλη

για την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής, παραδείγματος χάριν για τις πράξεις ανοικτής αγοράς που διενεργούν οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ μέσω των οποίων οι τράπεζες μπορούν να δανείζονται κεφάλαια από τις κεντρικές τράπεζες παρέχοντας επαρκείς εξασφαλίσεις ως εγγύηση.

Γιατί τα πιστωτικά υπόλοιπα στο TARGET2 αναφέρονται ως απαιτήσεις και τα χρεωστικά υπόλοιπα ως υποχρεώσεις;

Αυτό έχει να κάνει με τη λογιστική και τον ισολογισμό. Για να γίνει λοιπόν κατανοητό, πρέπει να λάβουμε υπόψη δύο παράγοντες:

1. Η ζώνη του ευρώ έχει ένα νόμισμα, αλλά επειδή αποτελείται από πολλές χώρες, δεν υπάρχει μία κεντρική τράπεζα με έναν ισολογισμό για το ευρώ. Αντιθέτως, κάθε κεντρική τράπεζα σε κάθε χώρα έχει τον δικό της ισολογισμό. Το TARGET2 αποτυπώνει αυτό το γεγονός, διαθέτοντας διαφορετικές συνιστώσες για τις κεντρικές τράπεζες.
2. Όταν μια κεντρική τράπεζα εκδίδει χρήμα για πρώτη φορά, αυτό καταγράφεται στον ισολογισμό της. Το χρήμα καταγράφεται στο παθητικό του ισολογισμού (ως κατάθεση), ενώ τα περιουσιακά στοιχεία (ή οι απαιτήσεις) που αντιστοιχούν στο χρήμα που έχει δημιουργηθεί καταγράφονται στο ενεργητικό του ισολογισμού (για παράδειγμα, ως δάνειο).

Ας επανέλθουμε στο TARGET2: όταν το χρήμα κινείται μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ μέσω του TARGET2, η κεντρική τράπεζα της χώρας που λαμβάνει το χρήμα το καταγράφει στον ισολογισμό της ως μια πρόσθετη υποχρέωση. Όμως, μόνο η υποχρέωση κινείται: το περιουσιακό στοιχείο παραμένει στον ισολογισμό προέλευσης.

Για παράδειγμα, αν τα ευρώ που εκδόθηκαν στην Ιταλία καταλήξουν στη Γερμανία, από τη σκοπιά της λογιστικής, η γερμανική κεντρική τράπεζα έχει μια πρόσθετη υποχρέωση (το χρήμα), ενώ το περιουσιακό στοιχείο παραμένει στην ιταλική κεντρική τράπεζα. Αυτό σημαίνει ότι οι ισολογισμοί δεν είναι πλέον ισοσκελισμένοι: η γερμανική κεντρική τράπεζα πρέπει να προσθέσει ένα εξισωτικό μέγεθος προκειμένου να αποτυπώσει ότι υπάρχουν τώρα περισσότερα ευρώ στον ισολογισμό της από ό,τι είχε δημιουργήσει αρχικά, ενώ η ιταλική κεντρική τράπεζα πρέπει να προσθέσει ένα εξισωτικό μέγεθος προκειμένου να αποτυπώσει ότι έχει λιγότερα ευρώ στον ισολογισμό της από ό,τι είχε δημιουργήσει αρχικά. Αυτό το εξισωτικό μέγεθος – το οποίο αποκαλείται υπόλοιπο του TARGET2 – είναι μια απαίτηση (ή περιουσιακό στοιχείο) για την Bundesbank και μια υποχρέωση για την Banca d’Italia.

Εννοείται ότι σε μια νομισματική ένωση όπως η δική μας, δεν γίνεται διάκριση μεταξύ των ευρώ που εκδόθηκαν από μια χώρα και των ευρώ που εκδόθηκαν από μια άλλη. Το χρήμα αναγκαστικά ξεκινά από κάπου, αλλά δεν χρειάζεται να μείνει εκεί. Στην ουσία, η ελεύθερη και εύκολη μετακίνηση του χρήματος προς άλλες χώρες είναι ένα ουσιώδες χαρακτηριστικό μιας νομισματικής ένωσης και εν μέρει ο λόγος της δημιουργίας της.

Απαιτήσεις και υποχρεώσεις στο TARGET2

Γιατί μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση τα υπόλοιπα του TARGET2 σημειώνουν αύξηση;

Οι εμπορικές τράπεζες συνήθως δανείζουν χρήματα η μια στην άλλη μέσω της αγοράς χρήματος. Όμως, όταν ξέσπασε η κρίση το 2008, η εμπιστοσύνη εξανεμίστηκε. Αυτό είχε μεταξύ άλλων ως αποτέλεσμα να διακρατείται περισσότερο χρήμα ή να μετακινείται σε χώρες που θεωρούνταν λιγότερο ευάλωτες. Οι εμπορικές τράπεζες των χωρών που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση αντιμετώπισαν δυσκολίες ως προς τη λήψη χρηματοδότησης. Δεδομένου ότι ο διατραπεζικός δανεισμός αποτελεί κλειδί για την ομαλή λειτουργία του τραπεζικού τομέα, η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ έλαβαν μέτρα.

Οι κεντρικές τράπεζες παρείχαν την απαραίτητη χρηματοδότηση στις εμπορικές τράπεζες. Μεγάλο μέρος αυτών των χρημάτων χρησιμοποιήθηκε για να αντικατασταθεί η χρηματοδότηση μέσω της αγοράς η οποία είχε εξαντληθεί, ιδίως κεφάλαια που είχαν χορηγήσει οι τράπεζες των χωρών που θεωρούνταν λιγότερο ευάλωτες προς τις τράπεζες των χωρών που θεωρούνταν περισσότερο ευάλωτες. Έτσι, από το 2008 έως το 2012, τα υπόλοιπα του TARGET2 αυξήθηκαν λόγω της μεγάλης ποσότητας χρήματος που είχε δημιουργηθεί και είχε κινηθεί διασυνοριακά σε καθαρή βάση.

Τα υπόλοιπα του TARGET2 άρχισαν να αυξάνονται και πάλι μετά το 2015, αλλά αυτή τη φορά για διαφορετικούς λόγους. Αυτή η αύξηση οφείλεται στις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής που έλαβε η ΕΚΤ, σε συνεργασία με όλες τις κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος.

Ποιες ενέργειες ανέλαβε η ΕΚΤ, μαζί με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ, από το 2015 που συνέβαλαν στην αύξηση των υπολοίπων του TARGET2;

Το 2015 η ΕΚΤ θέσπισε ένα νέο πρόγραμμα – το πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού –στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων που σχεδιάστηκαν για να στηριχθεί η επάνοδος του πληθωρισμού σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξή μας για τον πληθωρισμό. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, οι κεντρικές τράπεζες σε κάθε χώρα της ζώνης του ευρώ αγοράζουν διάφορα στοιχεία ενεργητικού διασυνοριακά έναντι χρημάτων. Αυτό σημαίνει ότι το συνολικό ποσό χρημάτων αυξάνεται και πάλι, αλλά αυτή τη φορά αυτό οφείλεται στην ΕΚΤ.

Συχνά τα στοιχεία ενεργητικού που αγοράζει μια κεντρική τράπεζα διακρατούνται από επενδυτές σε άλλη χώρα – συμπεριλαμβανομένων χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ – οι οποίοι κατά κανόνα τηρούν λογαριασμούς σε ένα από τα χρηματοοικονομικά κέντρα της ζώνης του ευρώ, όπως η Φρανκφούρτη, το Λουξεμβούργο ή το Άμστερνταμ.

Για παράδειγμα, στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού, η ισπανική κεντρική τράπεζα αγοράζει ομόλογο που διακρατεί επενδυτής με τραπεζικό λογαριασμό στη Φρανκφούρτη. Προκειμένου να μεταφέρει τα χρήματα στον γερμανικό τραπεζικό λογαριασμό του πωλητή, η Banco de España πραγματοποιεί διασυνοριακή μεταφορά μέσω του TARGET2. Πιστώνεται ο τραπεζικός λογαριασμός του πωλητή και το πιστωτικό υπόλοιπο της γερμανικής κεντρικής τράπεζας στο TARGET2 καταγράφει αύξηση, ενώ αυξάνεται το χρεωστικό υπόλοιπο της Banco de España στο TARGET2.

Δεδομένου ότι πολλά περιουσιακά στοιχεία έχουν αγοραστεί από επενδυτές που τηρούν τραπεζικούς λογαριασμούς στη Γερμανία, σημειώνεται ροή κεφαλαίων προς τη Γερμανία. Τα χρήματα παραμένουν σε χώρες όπως η Γερμανία επειδή οι αποδόσεις επί άλλων ασφαλών τοποθετήσεων (όπως τα εγχώρια κρατικά ομόλογα) είναι σχετικά χαμηλές. Λόγω αυτής της συσσώρευσης χρημάτων, το πιστωτικό υπόλοιπο της Bundesbank στο TARGET2 αυξάνεται. Από την άλλη, αυξάνονται και οι υποχρεώσεις των χωρών που αποστέλλουν χρήματα.

Άρα, δεν θα πρέπει να μας απασχολεί η αύξηση των υπολοίπων του TARGET2;

Τα υπόλοιπα του TARGET2 μπορεί να αποτελέσουν έναν σημαντικό δείκτη για την κατάσταση της οικονομίας, δηλ. για την κατεύθυνση προς την οποία κινούνται τα χρήματα στη ζώνη του ευρώ. Ωστόσο, η συμβολή τους και η ερμηνεία τους μπορεί να μεταβάλλονται διαχρονικά και το βασικό χαρακτηριστικό μιας νομισματικής ένωσης είναι το γεγονός ότι το χρήμα κινείται διασυνοριακά.

Τα υπόλοιπα του TARGET2 μπορεί μερικές φορές να αποτελούν ένδειξη ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, για παράδειγμα αν σημειώνεται μεγάλη εκροή χρημάτων από μια συγκεκριμένη χώρα γιατί υπάρχουν ανησυχίες για την οικονομική της κατάσταση. Σε μια τέτοια περίπτωση, τα υπόλοιπα του TARGET2 δεν είναι η μοναδική ένδειξη ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα.

Τα υφιστάμενα υπόλοιπα του TARGET2 στις διάφορες χώρες αποτελούν κατά κύριο λόγο το αποτέλεσμα των μέτρων νομισματικής πολιτικής που σχεδιάστηκαν από την ΕΚΤ για να δώσουν ώθηση στην οικονομία. Δεν οφείλονται σε χρηματοοικονομικές εντάσεις και άρα δεν αποτελούν πηγή ανησυχίας.

Περισσότερες πληροφορίες για το θέμα:

• TARGET balances and the asset purchase programme, Οικονομικό Δελτίο 7/2016
• Remarks at the BNYM 20th anniversary dinner on the dynamics of TARGET2 balances and monetary policy implementation, ομιλία του μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής Peter Praet στις 15 Σεπτεμβρίου 2016