Vijf dingen die u over de ECB moet weten

10 juli 2015 (bijgewerkt op 25 augustus 2021)

1. We zijn een Europese instelling die werkt voor ongeveer 350 miljoen burgers

De Europese Centrale Bank (ECB) is de centrale bank voor de euro, de valuta van 20 Europese landen. De ECB werd in 1998 opgericht, is een officiële instelling van de Europese Unie en is gevestigd in Frankfurt am Main, Duitsland.

De voornaamste doelstelling van de ECB is de prijzen stabiel te houden in de landen die de euro als munt gebruiken. Dat doet de ECB door formulering en uitvoering van het monetair beleid binnen het Eurosysteem. Dat bestaat uit de ECB en de nationale centrale banken van de 20 landen van het eurogebied.

De besluiten van de ECB zijn direct van invloed op de economie van het eurogebied en daarmee op het leven van de ongeveer 350 miljoen inwoners.

2. We streven naar stabiele prijzen in het eurogebied

Het hoofddoel van de ECB is prijsstabiliteit. Dit betekent dat de centrale bank ernaar streeft het percentage waarmee prijzen stijgen (inflatie) op 2% te houden op de middellange termijn. Daarbij stijgen de prijzen niet zo snel dat uw spaartegoeden in de loop der tijd verdwijnen. En ze blijven ook niet steken op een niveau waarop prijzen misschien beginnen te dalen (deflatie) met als gevolg dat mensen hun aankopen uitstellen. Dat kan ertoe leiden dat de economie tot stilstand komt, dat banen verloren gaan en prijzen sterker dalen in een zichzelf versterkende neerwaartse spiraal.

Stabiele prijzen zijn voor mensen en bedrijven belangrijk, omdat ze zich daardoor gesterkt kunnen voelen bij plannen voor toekomstige investeringen.

Net als andere centrale banken beïnvloedt de ECB de prijzen in de regel door vaststelling van de korte rente waartegen ze commerciële banken geld leent. Door wijziging van deze rente probeert de ECB het volume en de kosten van de kredieten te beïnvloeden die door banken aan bedrijven en huishoudens, d.w.z. aan de economie, worden verstrekt. Verkeert de economie in een recessie en ligt de inflatie onder de doelstelling van de ECB, dan zorgt een lage rentevoet ('ruim monetair beleid') voor stimulering van de kredietverlening door lenen goedkoper te maken. Daardoor wordt de vraag in de gehele economie gestimuleerd en nadert de inflatie na verloop van tijd weer de doelstelling van de ECB. Is de economie oververhit en overtreft de inflatie de doelstelling, dan zorgt een hoge rente ('krap monetair beleid') voor het tegenovergestelde effect: lenen wordt duurder, waardoor economie en inflatie kunnen afkoelen.

Onze rentetarieven vormen slechts één van de diverse instrumenten die we voor ons monetair beleid inzetten. Denk aan een gereedschapskist met allerlei tools: ook de ECB beschikt over verscheidene instrumenten die al dan niet in combinatie kunnen worden gebruikt om de inflatie te beïnvloeden. We hebben de afgelopen jaren nieuwe instrumenten aan de gereedschapskist toegevoegd met het oog op de enorme veranderingen in de economie die onze taak om de prijsstabiliteit te handhaven flink lastiger hebben gemaakt.

De aankopen van waardepapier zijn daar een voorbeeld van. Is de korte rente al heel laag of negatief, dan kan een centrale bank trachten het monetair beleid verder te verruimen door de langere rente te verlagen door middel van de aankopen van waardepapier zoals overheidsobligaties. Door de daling van de langere rente nemen de kredietkosten voor huishoudens en bedrijven af. Daarnaast wordt er centralebankgeld geschapen om obligaties aan te kopen; de instellingen die deze obligaties verkopen, zetten de geldopbrengst in om andere activa aan te kopen. Dit drijft de prijs van deze activa op, waardoor het vermogen van de beleggers die deze bezitten, groeit. Daardoor worden deze beleggers gestimuleerd geld uit te geven. Daardoor kan de economie wederom naar een duurzaam groeipad geleid worden en naar een inflatiepercentage dat in overeenstemming is met de doelstelling van de ECB.

3. We dragen bij aan een veiliger bankwezen

Vanaf november 2014 heeft de ECB de aanvullende taak van het directe toezicht op de grootste banken in het eurogebied op zich genomen. Samen met de nationale toezichthouders in het gemeenschappelijk toezichtsmechanisme (Single Supervisory Mechanism – SSM) beoordeelt de ECB de wijze waarop banken hun werkzaamheden uitvoeren. De ECB kan bankvergunningen verlenen en intrekken en kan in een vroeg stadium mogelijke risico's vaststellen en aanpakken.

He bankentoezicht van de ECB heeft als doel ervoor te zorgen dat de regels in geheel Europa op dezelfde manier worden toegepast. Aangezien banken in Europa onderling sterk verweven zijn, zorgt dit geharmoniseerde toezicht voor een grotere stabiliteit van het bankwezen, wat het vertrouwen van burgers en bedrijven in banken versterkt.

4. We zijn een onafhankelijke en verantwoordingsplichtige instelling

De taken en verantwoordelijkheden van de ECB zijn vastgelegd in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Als supranationale instelling handelt de ECB in het belang van Europa als geheel; als centrale bank is de ECB onafhankelijk van welke politieke of commerciële invloed dan ook. Dit is belangrijk aangezien de geschiedenis leert dat een centrale bank die politieke instructies opvolgt, het zicht op de doelstelling van het handhaven van prijsstabiliteit kan verliezen.

Niettemin moet de ECB ook verantwoording afleggen. Daartoe zijn er regelmatig openbare hoorzittingen tussen ECB-vertegenwoordigers (waaronder de president) en leden van het Europees Parlement. Daarnaast heeft de ECB als een van de eerste grote centrale banken besloten onmiddellijk na de monetairbeleidsbeslissingen een persconferentie te houden.

Deze beslissingen worden met meerderheid van stemmen genomen in de Raad van Bestuur, het voornaamste besluitvormingsorgaan van de ECB, die bestaat uit de zes directieleden van de ECB en de 20 presidenten/gouverneurs van de nationale centrale banken (waarbij de 15 stemrechten tussen de presidenten/gouverneurs rouleren).

5. We zijn verantwoordelijk voor de productie van geld in het eurogebied

Bankbiljetten worden in het gehele eurogebied onder toezicht van de ECB geproduceerd. Op elk biljet staat de handtekening van de president van de ECB – die staat symbool voor de overgave waarmee we werken en verbindt ons. De euro is één van de tastbaarste symbolen van Europese integratie. De euro bevordert grensoverschrijdende handel en bedrijvigheid en maakt het reizen en het dagelijks leven in het eurogebied veel gemakkelijker.

Bijgewerkt in augustus 2021 naar aanleiding van de uitkomsten van de strategische evaluatie in 2020-2021.