Δημοσίευση της Έκθεσης της ΕΚΤ για τη Σύγκλιση - 2010

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δημοσιεύει σήμερα την Έκθεση για τη Σύγκλιση 2010, στην οποία αξιολογείται η οικονομική και νομική σύγκλιση εννέα κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), δηλ. της Βουλγαρίας, της Τσεχίας, της Εσθονίας, της Λεττονίας, της Λιθουανίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Σουηδίας. Η εν λόγω έκθεση εξετάζει κατά πόσον αυτές οι χώρες έχουν επιτύχει υψηλό βαθμό διατηρήσιμης οικονομικής σύγκλισης. Επιπλέον, αξιολογεί τη συμμόρφωση με τις καταστατικές απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν οι εθνικές κεντρικές τράπεζες ώστε να αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος του Ευρωσυστήματος (νομική σύγκλιση).

Συνολικά, η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι σε πολλές χώρες εμφανίστηκαν σημαντικές προκλήσεις που συνδέονται με προηγούμενες συσσωρευμένες ανισορροπίες και ευπάθειες, οι οποίες έχουν οδηγήσει σε μια βαθιά διαδικασία προσαρμογής τα τελευταία χρόνια. Λόγω της επιβάρυνσης από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, το πραγματικό ΑΕΠ στις περισσότερες εξεταζόμενες χώρες κατέρρευσε ή μειώθηκε σημαντικά. Ενώ αυτή η αποδυνάμωση της οικονομικής δραστηριότητας και οι εξωτερικές επιδράσεις συνέβαλαν στη μείωση του πληθωρισμού, οι δημοσιονομικές θέσεις επιδεινώθηκαν σημαντικά και τα ασφάλιστρα έναντι του κινδύνου χώρας, όπως μαρτυρούν τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, σημείωσαν μεγάλη αύξηση.

Εάν ληφθούν υπόψη τα κριτήρια σύγκλισης μεμονωμένα, η Έκθεση για τη Σύγκλιση 2010 παρουσιάζει τα ακόλουθα συμπεράσματα.

Σταθερότητα των τιμών

Κατά το δωδεκάμηνο αναφοράς από τον Απρίλιο του 2009 μέχρι το Μάρτιο του 2010, ο πληθωρισμός στην ΕΕ ήταν πολύ χαμηλός λόγω των αρνητικών διαταραχών στις τιμές παγκοσμίως και της σημαντικής υποχώρησης της οικονομικής δραστηριότητας στις περισσότερες χώρες. Ως εκ τούτου, η τιμή αναφοράς για το κριτήριο της σταθερότητας των τιμών ήταν 1,0%. Αυτή η τιμή υπολογίζεται με την πρόσθεση 1,5 εκατοστιαίας μονάδας στο μη σταθμικό αριθμητικό μέσο όρο του ρυθμού πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) για το εν λόγω δωδεκάμηνο στην Πορτογαλία (-0,8%), την Εσθονία (-0,7%) και το Βέλγιο (-0,1%). Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στην Ιρλανδία ήταν σημαντικά χαμηλότερος λόγω ποικίλων παραγόντων που αφορούν το συγκεκριμένο κράτος μέλος. Ωστόσο, σύμφωνα με την προσέγγιση που ακολουθήθηκε στις προηγούμενες εκθέσεις, ο ρυθμός πληθωρισμού της Ιρλανδίας θεωρήθηκε ότι αποτελεί εξαίρεση και δεν περιλαμβάνεται στον υπολογισμό της τιμής αναφοράς. Κατά την περίοδο αναφοράς, η Τσεχία, η Εσθονία και η Λεττονία κατέγραψαν μέσους ρυθμούς πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) κάτω από την τιμή αναφοράς, ενώ στις υπόλοιπες έξι χώρες, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) ήταν υψηλότερος από την τιμή αναφοράς, και οι μεγαλύτερες αποκλίσεις καταγράφηκαν στη Ρουμανία, την Ουγγαρία και την Πολωνία.

Δημοσιονομική κατάσταση

Στις περισσότερες χώρες, η δημοσιονομική κατάσταση παρουσίασε σημαντική επιδείνωση από τη δημοσίευση της Έκθεσης για τη Σύγκλιση 2008, αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό τη σημαντική χειροτέρευση των μακροοικονομικών συνθηκών. Η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία ανακοίνωσαν το 2009 λόγο δημοσιονομικού ελλείμματος/ΑΕΠ υψηλότερο από την τιμή αναφοράς 3%. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη κινεί διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος κατά της Βουλγαρίας, ενώ οι υπόλοιπες προαναφερόμενες χώρες υπόκεινται σε απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος. Μόνο η Εσθονία και η Σουηδία κατέγραψαν δημοσιονομικά ελλείμματα χαμηλότερα από την τιμή αναφοράς το 2009.

Όσον αφορά το χρέος της γενικής κυβέρνησης, μόνο στην Ουγγαρία ο λόγος του χρέους υπερέβη την τιμή αναφοράς (60% του ΑΕΠ) το 2009. Στις άλλες χώρες, οι λόγοι του χρέους ήταν χαμηλότεροι, αν και αυξήθηκαν και στις εννέα επισκοπούμενες χώρες· σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις η αύξηση ήταν σημαντική.

Συναλλαγματική ισοτιμία

Μεταξύ των χωρών που εξετάζονται στην παρούσα Έκθεση για τη Σύγκλιση, η Εσθονία, η Λεττονία και η Λιθουανία είναι επί του παρόντος μέλη του ΜΣΙ ΙΙ. Τα νομίσματα αυτών των κρατών μελών συμμετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ επί δύο έτη και πλέον πριν από την εξέταση για την αξιολόγηση της σύγκλισης, και καμία από τις κεντρικές ισοτιμίες των νομισμάτων αυτών δεν υποτιμήθηκε κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Ωστόσο, εντός του ΜΣΙ ΙΙ σημειώθηκαν κάποια επεισόδια σοβαρών εντάσεων στις αγορές σε σχέση με το λατς Λεττονίας.

Μακροπρόθεσμα επιτόκια

Κατά το δωδεκάμηνο αναφοράς από τον Απρίλιο του 2009 έως το Μάρτιο του 2010, η τιμή αναφοράς για τα μακροπρόθεσμα επιτόκια ήταν 6,0%. Καθώς για την Εσθονία δεν υπάρχει διαθέσιμο εναρμονισμένο μακροπρόθεσμο επιτόκιο, η τιμή αυτή υπολογίστηκε με την πρόσθεση 2 εκατοστιαίων μονάδων στον απλό αριθμητικό μέσο όρο των μακροπρόθεσμων επιτοκίων των δύο άλλων χωρών της ΕΕ με εναρμονισμένο μακροπρόθεσμο επιτόκιο βάσει των οποίων υπολογίστηκε η τιμή αναφοράς για το κριτήριο της σταθερότητας των τιμών, δηλ. του Βελγίου (3,8%) και της Πορτογαλίας (4,2%). Κατά την περίοδο αναφοράς, μόνο η Τσεχία και η Σουηδία είχαν μέσα μακροπρόθεσμα επιτόκια χαμηλότερα από την τιμή αναφοράς.

Εσθονία

Στην παρούσα έκθεση, η Εσθονία αξιολογείται σε κάπως μεγαλύτερο βάθος από ό,τι οι άλλες υπό εξέταση χώρες. Αυτό οφείλεται στο ότι η Εσθονία εξέφρασε την πρόθεση να υιοθετήσει το ευρώ από 1ης Ιανουαρίου 2011. Η Έκθεση για τη Σύγκλιση 2010 της ΕΚΤ αξιολογεί την Εσθονία ως ακολούθως.

Κατά το δωδεκάμηνο αναφοράς από τον Απρίλιο του 2009 έως το Μάρτιο του 2010, η Εσθονία κατέγραψε μέσο ρυθμό πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) -0,7%, δηλ. αρκετά χαμηλότερο από την τιμή αναφοράς (1,0%) για το κριτήριο της σταθερότητας των τιμών. Με βάση τις πλέον πρόσφατες πληροφορίες, ο μέσος δωδεκάμηνος ρυθμός πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να αυξηθεί τους επόμενους μήνες.

Οι σημερινοί χαμηλοί ρυθμοί πληθωρισμού στην Εσθονία αντανακλούν κυρίως προσωρινούς παράγοντες, στους οποίους περιλαμβάνεται η συνεχιζόμενη διαδικασία δραστικής οικονομικής προσαρμογής, που οδήγησε στη συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 14,1% το 2009 μετά από μια μακρά περίοδο κατά την οποία συσσωρεύθηκαν σημαντικές μακροοικονομικές ανισορροπίες και ευπάθειες. Επιπλέον, η σημερινή έλλειψη πληθωριστικών πιέσεων στην οικονομία της Εσθονίας αντανακλά την ανάγκη για μια οικονομία με σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες προκειμένου να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητά της η οποία είχε υποβαθμιστεί. Μόλις ολοκληρωθεί η περίοδος προσαρμογής, θα είναι μεγάλη πρόκληση για την Εσθονία να διατηρήσει χαμηλούς ρυθμούς πληθωρισμού, δεδομένου ότι τα περιθώρια ελιγμών της νομισματικής πολιτικής είναι περιορισμένα. Η διαδικασία πραγματικής σύγκλισης ενδέχεται να επηρεάσει τον πληθωρισμό τα επόμενα έτη, δεδομένου ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και τα επίπεδα των τιμών παραμένουν χαμηλότερα στην Εσθονία σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ. Μόλις αρχίσει να αυξάνεται και πάλι το προϊόν, υπό καθεστώς σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας, η υποκείμενη προσαρμογή της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας είναι πιθανόν να εκδηλωθεί με άνοδο του πληθωρισμού. Λόγω του καθεστώτος επιτροπής συναλλάγματος και των περιορισμών των εναλλακτικών μέσων αντικυκλικής πολιτικής, είναι ίσως δύσκολο να αποτραπεί η εκ νέου συσσώρευση μακροοικονομικών ανισορροπιών, συμπεριλαμβανομένων και υψηλών ρυθμών πληθωρισμού. Από την ισχυρή ανάπτυξη των τελευταίων ετών καταφαίνονται οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εσθονικές αρχές για την επίτευξη σταθερότητας των τιμών, καθώς ουσιαστικά δεν υπάρχει ανεξάρτητη νομισματική πολιτική. Εν κατακλείδι, εκφράζονται ανησυχίες για τη διατηρησιμότητα της σύγκλισης του πληθωρισμού στην Εσθονία.

Η Εσθονία δεν υπόκειται σε απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ σχετικά με την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος. Κατά το έτος αναφοράς (2009), κατέγραψε έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ίσο προς 1,7% του ΑΕΠ, δηλ. αρκετά χαμηλότερο από την τιμή αναφοράς. Ο λόγος του ακαθάριστου χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ ανερχόταν σε 7,2% του ΑΕΠ, δηλ. πολύ χαμηλότερα από την τιμή αναφοράς 60%.

Η κορώνα Εσθονίας έχει συμμετάσχει στον ΜΣΙ ΙΙ για περισσότερα από δύο έτη πριν από την εξέταση για την αξιολόγηση της σύγκλισης. Η Εσθονία εντάχθηκε στο μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών διατηρώντας το υπάρχον καθεστώς επιτροπής συναλλάγματος στο πλαίσιο μονομερούς δέσμευσης. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο, η κορώνα εξακολούθησε να είναι σταθερή και δεν απέκλινε από την κεντρική της ισοτιμία έναντι του ευρώ στον ΜΣΙ ΙΙ, γεγονός που αντανακλά ότι η συναλλαγματική πολιτική της Εσθονίας παρέμεινε αμετάβλητη υπό το καθεστώς επιτροπής συναλλάγματος. Επιπλέον, στο πλαίσιο του ΜΣΙ ΙΙ, η Εσθονία δεν υποτίμησε την κεντρική διμερή ισοτιμία του νομίσματός της έναντι του ευρώ με δική της πρωτοβουλία.

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Εσθονίας χαρακτηρίζεται από την απουσία ανεπτυγμένης αγοράς μακροπρόθεσμων χρεογράφων σε κορώνες Εσθονίας, γεγονός που αντανακλά το χαμηλό επίπεδο δημόσιου χρέους και την ευρύτατη χρήση του ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό, δεν μπορεί να καταρτιστεί ένας δείκτης που θα ήταν συγκρίσιμος με τις αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων ή που θα μπορούσε να τις αντικαταστήσει, γεγονός που περιπλέκει τη διαδικασία αξιολόγησης της διατηρησιμότητας της σύγκλισης στην Εσθονία. Επομένως, διεξάγεται ευρύτερη ανάλυση των χρηματοπιστωτικών αγορών, η οποία εξετάζει διάφορους σχετικούς δείκτες. Συνολικά, οι εξελίξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές κατά την περίοδο αναφοράς οδηγούν σε ανάμικτες εκτιμήσεις. Ορισμένοι δείκτες υποδηλώνουν σοβαρές ανησυχίες εκ μέρους των συμμετεχόντων στις αγορές αναφορικά με τη διατηρησιμότητα της σύγκλισης στην Εσθονία. Οι ανησυχίες αυτές υπήρξαν ιδιαίτερα έντονες στο αποκορύφωμα της παγκόσμιας κρίσης. Από τα τέλη του 2009, η υποχώρηση της απροθυμίας των επενδυτών για ανάληψη κινδύνων παγκοσμίως, οι δημοσιονομικές εξελίξεις και οι θετικές, κατά την εκτίμηση των συμμετεχόντων στις αγορές, προοπτικές της Εσθονίας για υιοθέτηση του ευρώ συνέβαλαν στην αποκλιμάκωση των πιέσεων στις αγορές.

Η επίτευξη ενός περιβάλλοντος που θα συντελεί σε διατηρήσιμη σύγκλιση στην Εσθονία απαιτεί την άσκηση οικονομικών πολιτικών προσανατολισμένων στη γενικότερη μακροοικονομική σταθερότητα, συμπεριλαμβανομένης της διατηρήσιμης σταθερότητας των τιμών. Δεδομένου ότι υπό το ισχύον καθεστώς επιτροπής συναλλάγματος τα περιθώρια ελιγμών της νομισματικής πολιτικής είναι περιορισμένα, θα πρέπει οπωσδήποτε άλλοι τομείς πολιτικής να παρέχουν στην οικονομία τα αναγκαία μέσα για την αντιμετώπιση των διαταραχών που αφορούν τη συγκεκριμένη χώρα και την αποφυγή της επανεμφάνισης μακροοικονομικών ανισορροπιών.

Νομική σύγκλιση

Έως τις 12 Μαρτίου 2010, που είναι η τελευταία ημερομηνία για τροποποιήσεις της νομοθεσίας που αξιολογείται στην Έκθεση για τη Σύγκλιση 2010 της ΕΚΤ, στις εννέα εξεταζόμενες χώρες το νομικό πλαίσιο δεν ήταν πλήρως συμβατό με το σύνολο των απαιτήσεων για την υιοθέτηση του ευρώ, όπως ορίζεται στις Συνθήκες και το Καταστατικό του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών και της ΕΚΤ. Ωστόσο, στις 22 Απριλίου 2010 το Κοινοβούλιο της Εσθονίας ψήφισε το νόμο για την εισαγωγή του ευρώ, με τον οποίο ήρθησαν όλες οι εναπομένουσες ασυμβατότητες στην Εσθονία. Κατά τ' άλλα, σε όλες τις άλλες εξεταζόμενες χώρες εξακολουθούν να υπάρχουν ασυμβατότητες ως προς την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών, ιδίως όσον αφορά τη θεσμική, προσωπική και οικονομική ανεξαρτησία. Επιπρόσθετα, σε όλες τις επισκοπούμενες χώρες, με εξαίρεση τη Λιθουανία, παρατηρούνται ασυμβατότητες ως προς την απαγόρευση της νομισματικής χρηματοδότησης καθώς και τη νομική ενσωμάτωση των αντίστοιχων κεντρικών τραπεζών στο Ευρωσύστημα.

***

Με την κατάρτιση της παρούσας έκθεσης, η ΕΚΤ εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της, βάσει του άρθρου 140 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να υποβάλλει έκθεση προς το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τουλάχιστον μία φορά κάθε δύο χρόνια ή όποτε το ζητήσει κράτος μέλος με παρέκκλιση «για την πρόοδο που έχουν επιτελέσει τα κράτη μέλη για τα οποία ισχύει παρέκκλιση στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους για την επίτευξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης».

Επί του παρόντος, 11 κράτη μέλη της ΕΕ δεν συμμετέχουν πλήρως στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Δύο από αυτά τα κράτη μέλη, η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, απολαύουν ειδικού καθεστώτος σύμφωνα με τους όρους των σχετικών πρωτοκόλλων, τα οποία προσαρτώνται στις Συνθήκες. Ως εκ τούτου, εκθέσεις για τη σύγκλιση αυτών των δύο κρατών μελών συντάσσονται μόνο αν το ζητήσουν τα ίδια.

Η Έκθεση για τη Σύγκλιση διατίθεται στις 21 κοινοτικές γλώσσες στο δικτυακό τόπο της ΕΚΤ.