Συνοπτική παρουσίαση

Έπειτα από μια υποτονική ανάπτυξη το β΄ τρίμηνο του 2019, οι πρόσφατοι βραχυπρόθεσμοι δείκτες υποδηλώνουν ότι η ανάκαμψη το β΄ εξάμηνο του έτους η οποία είχε προβλεφθεί στις προηγούμενες προβολές θα αναβληθεί. Οι δείκτες οικονομικού κλίματος εξακολούθησαν να επιδεινώνονται τους τελευταίους μήνες, ιδίως στον βιομηχανικό τομέα. Αυτό αντανακλά τη συνεχιζόμενη εξασθένηση του παγκόσμιου εμπορίου σε ένα περιβάλλον συνεχιζόμενων παγκόσμιων αβεβαιοτήτων, όπως ο αυξημένος προστατευτισμός, το ενδεχόμενο εντονότερης επιβράδυνσης στην Κίνα και μια άτακτη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit). Αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν αρνητικά τις επιχειρηματικές προσδοκίες στον τομέα της μεταποίησης και αναμένεται να συνεχίσουν να παρεμποδίζουν την οικονομική δραστηριότητα της ζώνης του ευρώ βραχυπρόθεσμα. Ταυτόχρονα, το κλίμα στους τομείς των υπηρεσιών και των κατασκευών που είναι προσανατολισμένοι προς την εγχώρια αγορά, καθώς και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών, εξακολουθούν να δείχνουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, ενώ η κατάσταση στην αγορά εργασίας συνέχισε να βελτιώνεται. Το βασικό σενάριο ενσωματώνει την τεχνική υπόθεση για σημαντικά χαμηλότερα επιτόκια αντανακλώντας τις προσδοκίες της αγοράς, την υπόθεση για συντεταγμένο Brexit και κάποια δημοσιονομική χαλάρωση – όλα αυτά αναμένεται να στηρίξουν την επάνοδο στην τροχιά μεσοπρόθεσμης ανάπτυξης η οποία είχε προβλεφθεί στις προβολές του Ιουνίου 2019. Επιπροσθέτως, έχοντας φθάσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα το 2019, η εξωτερική ζήτηση αναμένεται να ανακάμψει και να παρέχει ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής. Συνολικά, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί, βάσει των προβολών, σε 1,1% το 2019 και στη συνέχεια θα επιταχυνθεί σταδιακά σε 1,4% το 2021. Σε σύγκριση με τις προβολές του Ιουνίου 2019, οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές επιδεινώθηκαν λόγω των χαμηλότερων δεικτών εμπιστοσύνης και των συνεχιζόμενων παγκόσμιων αβεβαιοτήτων, με αποτέλεσμα αναθεωρήσεις προς τα κάτω για το 2019 και το 2020, οι οποίες για το 2020 οφείλονται κυρίως σε μεταφερόμενες επιδράσεις. Πέραν του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα, ο αντίκτυπος των αρνητικών εξωτερικών διαταραχών αντισταθμίζεται σε γενικές γραμμές από τον αντίκτυπο των πολύ ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης και των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου.

Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να υποχωρήσει το τρέχον έτος, να παραμένει χαμηλός το επόμενο έτος και στη συνέχεια να ανακάμψει και να διαμορφωθεί σε 1,5% το 2021. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής θα αυξηθεί ελαφρώς μέχρι το τέλος του 2019, δεν θα σημειώσει αξιόλογη μεταβολή στη διάρκεια του 2020 και στη συνέχεια θα ενισχυθεί το 2021, υποβοηθούμενος από την αναμενόμενη ανάκαμψη της δραστηριότητας και τη συνακόλουθη ανάκαμψη των περιθωρίων κέρδους καθώς οι προηγούμενες αυξήσεις του κόστους εργασίας θα ενσωματώνονται στις τιμές. Σε σύγκριση με τις προβολές του Ιουνίου 2019, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω, σε μεγάλο βαθμό λόγω της συνιστώσας της ενέργειας η οποία αναθεωρήθηκε σημαντικά προς τα κάτω τόσο για το 2019 όσο και για το 2020, λόγω των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου. Επιπροσθέτως, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής έχει επίσης αναθεωρηθεί προς τα κάτω, αντανακλώντας χαμηλότερα καταγραφόμενα στοιχεία, υποτονικότερη δραστηριότητα, έμμεσες επιδράσεις από τις χαμηλότερες τιμές της ενέργειας και συστηματικές υπερεκτιμήσεις σε μακρά σειρά προηγούμενων προβολών.^[1]

1 Πραγματική οικονομία

Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ επιβραδύνθηκε σε 0,2% το β΄ τρίμηνο του 2019, καθώς ο ρυθμός ανόδου των εξαγωγών υποχώρησε έντονα (βλ. Διάγραμμα 1). Ο ρυθμός ανάπτυξης το β΄ τρίμηνο διαμορφώθηκε όπως αναμενόταν στις προβολές του Ιουνίου 2019. Παρότι επιβραδύνθηκε ελαφρώς το β΄ τρίμηνο του 2019, η εγχώρια ζήτηση εξακολούθησε να αποτελεί τον κύριο παράγοντα ώθησης της ανάπτυξης, ενώ η συμβολή του εμπορικού ισοζυγίου έγινε αρνητική.

Οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες δείχνουν εξασθένηση της ανάπτυξης το β΄ εξάμηνο του 2019. Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος (Economic Sentiment Indicator - ESI) που καταρτίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε να υποχωρεί τους τελευταίους μήνες, επηρεαζόμενος κυρίως από τον δείκτη εμπιστοσύνης του τομέα της μεταποίησης, ο οποίος υποχώρησε ακόμη πιο κάτω από το μέσο μακροχρόνιο επίπεδό του. Αυτό φαίνεται να αντικατοπτρίζει τη συνεχιζόμενη εξασθένηση του παγκόσμιου εμπορίου, καθώς και τον αντίκτυπο της παγκόσμιας αβεβαιότητας, ιδίως σε ό,τι αφορά τις εμπορικές διενέξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, το ενδεχόμενο ενός Brexit χωρίς συμφωνία και τους κινδύνους μιας εντονότερης επιβράδυνσης στην Κίνα. Αντιθέτως, οι δείκτες εμπιστοσύνης στους τομείς των υπηρεσιών και των κατασκευών που είναι περισσότερο προσανατολισμένοι προς την εγχώρια αγορά, καθώς και ο δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών, εξακολούθησαν να παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, παρά κάποιες μειώσεις τον Αύγουστο. Οι πιο πρόσφατες εξελίξεις στους Δείκτες Υπευθύνων Προμηθειών (Purchasing Managers’ Index – PMI) επιβεβαιώνουν αυτήν την απόκλιση μεταξύ των τομέων. Συνολικά, οι πιο πρόσφατοι δείκτες υποδηλώνουν ότι η υποτονική ανάπτυξη που παρατηρήθηκε το β΄ τρίμηνο θα συνεχιστεί το β΄ εξάμηνο του 2019, υπό την επίδραση της αρνητικής συμβολής του εμπορικού ισοζυγίου, ενώ η εγχώρια ζήτηση αναμένεται να παραμείνει σχετικά ανθεκτική.

Μεσοπρόθεσμα, το βασικό σενάριο υποθέτει ότι οι παγκόσμιες δυσμενείς επιδράσεις θα εξαλειφθούν σταδιακά, επιτρέποντας στους θεμελιώδεις παράγοντες που στηρίζουν την οικονομική μεγέθυνση της ζώνης του ευρώ να ισχυροποιηθούν εκ νέου (βλ. Πίνακα 1). Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την υπόθεση του βασικού σεναρίου, το Ηνωμένο Βασίλειο θα αποχωρήσει από την ΕΕ συντεταγμένα και δεν θα ληφθούν περαιτέρω μέτρα προστατευτισμού (πέραν αυτών που έχουν ήδη ανακοινωθεί), οπότε μειώνονται και οι πιθανότητες εντονότερης επιβράδυνσης στην Κίνα. Ως εκ τούτου, το τρέχον επίπεδο αβεβαιότητας θα μειωθεί σταδιακά, επιτρέποντας στους θεμελιώδεις παράγοντες που στηρίζουν την ανάπτυξη να ισχυροποιηθούν εκ νέου. Η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ αναμένεται να παραμείνει πολύ διευκολυντική και να συνεχίσει να μεταδίδεται στην οικονομία. Πιο συγκεκριμένα, οι τεχνικές υποθέσεις υποδηλώνουν ότι στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής τα ονομαστικά επιτόκια θα εξακολουθούν να βρίσκονται κάτω από τα πολύ χαμηλά επίπεδα στα οποία είχαν διαμορφωθεί στα μέσα του 2019. Οι χορηγήσεις προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα αναμένεται επίσης να ενισχυθούν συγκρατημένα προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, ωθούμενες από τη βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος, τα πολύ χαμηλά επιτόκια και τους ευνοϊκούς όρους χορήγησης τραπεζικών δανείων τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Οι μειωμένες ανάγκες απομόχλευσης στους επιμέρους τομείς και τα αυξανόμενα κέρδη θα συμβάλουν επίσης στον δυναμισμό της ιδιωτικής δαπάνης. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων σε κατοικίες αναμένεται επίσης να ωφεληθεί από τη σχετικά σθεναρή αύξηση των μισθών και τη σχετικά εύρωστη καθαρή περιουσιακή θέση, καθώς και από τη μείωση της ανεργίας. Οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ αναμένεται να ωφεληθούν από την προβλεπόμενη ανάκαμψη της εξωτερικής ζήτησης. Τέλος, η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται να είναι ελαφρώς επεκτατική σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής (βλ. Ενότητα 3).

Ωστόσο, η σταδιακή εξάλειψη ορισμένων ευνοϊκών παραγόντων εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε βραδύτερη ανάπτυξη προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να εξασθενήσουν στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αντανακλώντας μια παρατεταμένη περίοδο χαμηλών επιπέδων επιχειρηματικών προσδοκιών και τη λήξη της ισχύος ορισμένων φορολογικών κινήτρων. Ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης αναμένεται επίσης να επιβραδυνθεί μεσοπρόθεσμα, αντανακλώντας κυρίως την εμφάνιση ολοένα πιο δεσμευτικών ελλείψεων στην προσφορά εργασίας σε ορισμένες χώρες.

Ο ρυθμός ανόδου του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος αναμένεται να ενισχυθεί το 2019 και στη συνέχεια να εξασθενήσει το 2020 και το 2021. Η ενίσχυση το 2019 αντικατοπτρίζει την επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του ονομαστικού διαθέσιμου εισοδήματος και τη μείωση του πληθωρισμού των τιμών καταναλωτή. Τόσο η επιβραδυνόμενη αύξηση του ονομαστικού εισοδήματος όσο και ο σταδιακά υψηλότερος πληθωρισμός αναμένεται να επηρεάσουν αρνητικά την αύξηση του πραγματικού εισοδήματος το 2020 και το 2021. Η συμβολή των ακαθάριστων μισθών και ημερομισθίων στην αύξηση του ονομαστικού διαθέσιμου εισοδήματος αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί το 2020 (λόγω της επίδρασης της ασθενέστερης αύξησης της απασχόλησης) και να παραμείνει σε γενικές γραμμές αμετάβλητη το 2021. Τα λοιπά ατομικά εισοδήματα αναμένεται, βάσει των προβολών, να αυξηθούν συγκρατημένα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η συμβολή των καθαρών δημοσιονομικών μεταβιβάσεων αναμένεται να γίνει θετική το 2019, για πρώτη φορά μετά το 2010, αντανακλώντας έναν συνδυασμό περικοπών της άμεσης φορολογίας και αυξανόμενων μεταβιβάσεων προς τα νοικοκυριά. Αυτή η θετική συμβολή αναμένεται να μειωθεί το 2020 και να γίνει σε γενικές γραμμές ουδέτερη το 2021, στο πλαίσιο των οριακά μικρότερων μεταβιβάσεων προς τα νοικοκυριά και της σταδιακά αυξανόμενης άμεσης φορολογίας.

Ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης επιβραδύνθηκε ελαφρά το β΄ τρίμηνο του 2019, εν μέρει λόγω της εξάλειψης μιας πρόσκαιρης ώθησης που είχε παρατηρηθεί στις αρχές του έτους, αλλά εκτιμάται ότι θα παραμείνει ισχυρός στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών, η οποία παραμένει σχετικά ευνοϊκή, οι αναμενόμενες περαιτέρω βελτιώσεις των συνθηκών στην αγορά εργασίας και η συνεχιζόμενη αύξηση της πραγματικής μισθολογικής δαπάνης ανά απασχολούμενο υποδηλώνουν περαιτέρω σταθερή άνοδο της κατανάλωσης στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, η οποία υποστηρίζεται επίσης από τις θετικές επιδράσεις κάποιας δημοσιονομικής χαλάρωσης σε ορισμένες χώρες.

Η άνοδος της ιδιωτικής κατανάλωσης αναμένεται να στηριχθεί από τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης και την αυξανόμενη καθαρή περιουσιακή θέση. Τα ονομαστικά τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων θα μειωθούν, βάσει των προβολών, περαιτέρω σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, στη συνέχεια θα σταθεροποιηθούν και θα αυξηθούν συγκρατημένα το 2021. Τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων προβλέπεται να παραμείνουν κάπως χαμηλότερα από τα επίπεδα στα οποία είχαν διαμορφωθεί στα μέσα του 2019 μέχρι το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, ενώ τα επιτόκια της καταναλωτικής πίστης αναμένεται να υπερβούν ελαφρώς τα σημερινά επίπεδά τους. Δεδομένου ότι τα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων θα παραμείνουν, βάσει των προβολών, σε χαμηλά επίπεδα και οι τραπεζικές χορηγήσεις προς τα νοικοκυριά αναμένεται να ενισχυθούν μόνο συγκρατημένα το τρέχον έτος και τα προσεχή έτη, οι ακαθάριστες δαπάνες για τόκους αναμένεται να παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα και, επομένως, να συνεχίσουν να στηρίζουν την ιδιωτική κατανάλωση. Ταυτόχρονα, τα ακαθάριστα έσοδα από τόκους θα αυξηθούν ελαφρώς, βάσει των προβολών, κυρίως λόγω της συνεχιζόμενης συσσώρευσης τοκοφόρων στοιχείων ενεργητικού. Επιπροσθέτως, η καθαρή περιουσιακή θέση αναμένεται, βάσει των προβολών, να αυξηθεί περαιτέρω, ωθούμενη από τις συνεχιζόμενες ισχυρές υπεραξίες επί ακινήτων στις οποίες αποδίδεται πάνω από το 50% της προβλεπόμενης αύξησης. Σε συνδυασμό με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί ως προς την απομόχλευση, η άνοδος της καθαρής περιουσιακής θέσης αναμένεται επίσης να στηρίξει την κατανάλωση.

Η αύξηση των επενδύσεων σε κατοικίες αναμένεται να συνεχιστεί, αν και με πιο συγκρατημένο ρυθμό. Η ανάκαμψη των επενδύσεων σε κατοικίες φαίνεται να έχασε μέρος της δυναμικής της στη διάρκεια του 2018, κυρίως στην Ισπανία, τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες, έπειτα από μια περίοδο πολύ ισχυρής αύξησης το 2017. Ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων σε κατοικίες αναμένεται να μετριαστεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Αυτή η εξασθένηση προκύπτει από τη μείωση των οικοδομικών αδειών που χορηγήθηκαν τους τελευταίους μήνες και από πρόσφατες δειγματοληπτικές έρευνες που έδειξαν μείωση του ποσοστού των νοικοκυριών που προγραμματίζουν να ξεκινήσουν επισκευαστικές εργασίες το επόμενο έτος, παρότι αυξημένος αριθμός νοικοκυριών δηλώνει ότι σκοπεύει να αγοράσει ή να κατασκευάσει κατοικία εντός των επόμενων δύο ετών. Επιπλέον, οι περιορισμοί όσον αφορά το παραγωγικό δυναμικό στον κατασκευαστικό τομέα αναμένεται να είναι ολοένα πιο δεσμευτικοί, ιδίως στη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες. Οι δυσμενείς δημογραφικές τάσεις σε ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Γαλλίας, αναμένεται επίσης να επηρεάσουν αρνητικά τις επενδύσεις σε κατοικίες.

Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αν και με μάλλον χαμηλό ρυθμό. Έπειτα από εξασθένηση το α΄ εξάμηνο του 2019, οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να είναι μάλλον υποτονικές το β΄ εξάμηνο του έτους, αντανακλώντας την επίδραση της σχετικής εξασθένησης του παγκόσμιου εμπορίου και τις ανησυχίες για περαιτέρω κλιμάκωση των εμπορικών διενέξεων, καθώς και φόβους για ένα Brexit χωρίς συμφωνία και για μια ανώμαλη προσγείωση της κινέζικης οικονομίας. Πέραν του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα, ωστόσο, καθώς διατυπώνεται η υπόθεση ότι η αβεβαιότητα θα υποχωρήσει σταδιακά, διάφοροι ευνοϊκοί θεμελιώδεις παράγοντες αναμένεται να στηρίξουν τις επιχειρηματικές επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ. Πρώτον, ένα μεγαλύτερο από ό,τι συνήθως ποσοστό μεταποιητικών επιχειρήσεων αναφέρει την έλλειψη εξοπλισμού ως παράγοντα που περιορίζει την παραγωγή. Δεύτερον, οι συνθήκες χρηματοδότησης αναμένεται να παραμείνουν πολύ υποστηρικτικές στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Τρίτον, τα κέρδη αναμένεται να αυξηθούν, ενισχύοντας περαιτέρω τα υψηλά ρευστά διαθέσιμα που έχουν συσσωρεύσει οι επιχειρήσεις τα τελευταία έτη. Τέταρτον, οι επιχειρήσεις μπορεί να αυξήσουν τις επενδύσεις τους ως μέσο αντιστάθμισης των περιορισμών από την πλευρά της προσφοράς εργατικού δυναμικού. Τέλος, ο δείκτης μόχλευσης των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της ανάκαμψης των τιμών των μετοχών, της συνεχούς συσσώρευσης περιουσιακών στοιχείων και της συγκρατημένης αύξησης της δανειακής χρηματοδότησης, αν και η ακαθάριστη δανειακή επιβάρυνση σε ενοποιημένη βάση εξακολουθεί να υπερβαίνει τα προ κρίσης επίπεδα. Ταυτόχρονα, οι ακαθάριστες δαπάνες για τόκους των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων μειώθηκαν στα χαμηλότερά τους επίπεδα τα τελευταία έτη και αναμένεται να αυξηθούν μόνο σταδιακά τα προσεχή έτη.

Οι εξαγωγές προς χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να είναι υποτονικές τους υπόλοιπους μήνες του 2019 και στη συνέχεια να ανακάμψουν κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής, συμβαδίζοντας σε μεγάλο βαθμό με τις εξελίξεις στην εξωτερική ζήτηση (βλ. Πλαίσιο 2). Ο πρόσφατος ρυθμός αύξησης των εξαγωγών προς χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ ήταν ευμετάβλητος. Η δημιουργία αποθεμάτων πριν από την αρχική ημερομηνία του Brexit τον Μάρτιο του 2019 οδήγησε σε αύξηση των εξαγωγών της ζώνης του ευρώ προς το Ηνωμένο Βασίλειο το α΄ τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Το β΄ τρίμηνο εκτιμάται ότι αυτή η επίδραση αντιστράφηκε, με αποτέλεσμα τη στασιμότητα των εξαγωγών προς χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ. Καθώς οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες εμπορικών συναλλαγών παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα, οι εξαγωγές προς χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να είναι υποτονικές το β΄ εξάμηνο του 2019, με ρυθμό αύξησης χαμηλότερο του ρυθμού της εξωτερικής ζήτησης. Στη συνέχεια, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, οι εξαγωγές προς χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να ανακάμψουν και να συμβαδίσουν σε γενικές γραμμές με την άνοδο της εξωτερικής ζήτησης, με αποτέλεσμα τα εξαγωγικά μερίδια να παραμείνουν ουσιαστικά αμετάβλητα. Ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών από χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ αναμένεται επίσης να παραμείνει υποτονικός βραχυπρόθεσμα, αντανακλώντας τις εξελίξεις στις ίδιες τις εξαγωγές αλλά ταυτόχρονα και την ασθενή δυναμική των επενδύσεων και της οικονομικής δραστηριότητας σε ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ. Σε ευρύτερο χρονικό ορίζοντα, οι εισαγωγές από χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ αναμένεται να αυξηθούν συμβαδίζοντας σε γενικές γραμμές με τη συνολική ζήτηση (εγχώρια ζήτηση συν εξαγωγές). Συνολικά, η συμβολή του εμπορικού ισοζυγίου στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να είναι αρνητική στη διάρκεια του β΄ εξαμήνου του 2019 και στη συνέχεια να γίνει ουδέτερη κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης αναμένεται, βάσει των προβολών, να είναι υποτονικός, εν μέρει αντανακλώντας πρόσκαιρους παράγοντες βραχυπρόθεσμα, ενώ οι περιορισμοί από την πλευρά της προσφοράς εργασίας αναμένεται να εμφανιστούν αργότερα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, η απασχόληση με βάση τον αριθμό των απασχολουμένων αυξήθηκε κατά 0,2% το β΄ τρίμηνο του 2019 έναντι του προηγούμενου τριμήνου, υποδηλώνοντας επιβράδυνση της δυναμικής σε σύγκριση με την προηγούμενη τετραετία. Ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης αναμένεται να παραμείνει μάλλον χαμηλός στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, καθώς η προσφορά εργασίας αναμένεται να περιορίσει περαιτέρω την αύξηση της απασχόλησης, ενώ η ζήτηση εργασίας αναμένεται επίσης, βάσει των προβολών, να μετριαστεί συμβαδίζοντας με την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.

Η αύξηση του εργατικού δυναμικού αναμένεται να μετριαστεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Το εργατικό δυναμικό αναμένεται να εξακολουθήσει να αυξάνεται, αντανακλώντας την προβλεπόμενη καθαρή εισροή μεταναστών, την αναμενόμενη ένταξη των προσφύγων και τις συνεχιζόμενες αυξήσεις του ποσοστού συμμετοχής στην αγορά εργασίας. Εντούτοις, οι παράγοντες αυτοί αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να εξαλειφθούν σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής και η δυσμενής επίπτωση της γήρανσης του πληθυσμού στην αύξηση του εργατικού δυναμικού αναμένεται επομένως να ενισχυθεί, καθώς ο αριθμός των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας που αποχωρούν από το εργατικό δυναμικό θα είναι υψηλότερος από τον αριθμό των νεοεισερχόμενων εργαζομένων.

Το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να υποχωρήσει σε 7,3% το 2021. Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε σε 7,6% το β΄ τρίμηνο του 2019, δηλαδή στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει παρατηρηθεί από το γ΄ τρίμηνο του 2008. Όσον αφορά το μέλλον, το ποσοστό ανεργίας αναμένεται, βάσει των προβολών, να παραμείνει σε γενικές γραμμές αμετάβλητο σε σχέση με το σημερινό επίπεδό του μέχρι την αρχή του 2020, και στη συνέχεια να μειωθεί. Ενώ η μείωση του ποσοστού ανεργίας αναμένεται να αφορά ευρύ σύνολο χωρών της ζώνης του ευρώ, τα ποσοστά ανεργίας το 2021 αναμένεται να συνεχίσουν να παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών.

Η παραγωγικότητα της εργασίας αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να ανακάμψει στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Έπειτα από την ισχυρή δυναμική που καταγράφηκε το 2017, η παραγωγικότητα της εργασίας ανά εργαζόμενο και ανά ώρα υποχώρησε το 2018, αντανακλώντας την απροσδόκητη εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας. Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας αναμένεται να επιταχυνθεί σε 0,9% μέχρι το 2021, καθώς η δραστηριότητα αναμένεται να ανακτήσει τη δυναμική της και ο ρυθμός αύξησης των εισροών εργασίας επιβραδύνεται.

Σε σύγκριση με τις προβολές του Ιουνίου 2019, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2019 και το 2020, ενώ δεν έχει αναθεωρηθεί για το 2021. Με δεδομένα τα συνεχιζόμενα χαμηλά επίπεδα των δεικτών οικονομικού κλίματος, τα οποία αντανακλούν κυρίως μια πιο επίμονη υποτονικότητα του παγκόσμιου εμπορίου από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως και παγκόσμιες αβεβαιότητες, οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω τόσο για το γ΄ τρίμηνο όσο και για το δ΄ τρίμηνο του 2019. Αυτές οι αναθεωρήσεις συνεπάγονται μικρότερη μεταφερόμενη επίδραση το 2020, επιβραδύνοντας τον ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ το εν λόγω έτος. Η τριμηνιαία πορεία της οικονομικής ανάπτυξης, ωστόσο, δεν έχει αναθεωρηθεί για την περίοδο από τις αρχές του 2020, καθώς ο αντίκτυπος των σημαντικών αναθεωρήσεων προς τα κάτω της εξωτερικής ζήτησης αντισταθμίζεται σε γενικές γραμμές από τον αντίκτυπο των πιο ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης και των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου.

2 Τιμές και κόστος

Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να διαμορφωθεί κατά μέσο όρο σε 1,2% το 2019, να μειωθεί σε 1,0% το 2020 και να αυξηθεί σε 1,5% το 2021 (βλ. Διάγραμμα 2). Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα είναι ευμετάβλητος και θα κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα μέχρι το β΄ εξάμηνο του 2020, αντικατοπτρίζοντας κυρίως τις εξελίξεις στον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) των τιμών της ενέργειας που σχετίζονται με τις πρόσφατες μειώσεις των τιμών του πετρελαίου, τις καθοδικές και ανοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης και, σε μικρό βαθμό, τις χαμηλότερες διοικητικά καθοριζόμενες τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου. Έως το τέλος του 2020 ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) των τιμών της ενέργειας θα παραμείνει αρνητικός και μόλις το 2021 θα γίνει πάλι θετικός καθώς σταθεροποιείται η κλίση της καμπύλης των τιμών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) των ειδών διατροφής θα αυξηθεί σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα λόγω της χρονικής υστέρησης των επιδράσεων από προηγούμενες αυξήσεις των τιμών παραγωγού και στη συνέχεια προβλέπεται να κυμανθεί γύρω από το 1,9%. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής δεν θα σημειώσει αξιόλογη μεταβολή στη διάρκεια του 2020 και θα ενισχυθεί σε 1,5% το 2021. Η συγκρατημένη ανοδική πορεία του υποκείμενου πληθωρισμού αναμένεται να στηριχθεί από την αναμενόμενη ανάκαμψη της δραστηριότητας και τη συνακόλουθη ανάκαμψη των περιθωρίων κέρδους καθώς οι προηγούμενες αυξήσεις του κόστους εργασίας θα ενσωματώνονται στις τιμές. Κατά συνέπεια, οι πιέσεις από την πλευρά του εγχώριου κόστους θα αυξηθούν. Η άνοδος των τιμών των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων και του υποκείμενου παγκόσμιου πληθωρισμού επίσης αναμένεται να στηρίξει κάπως τον υποκείμενο πληθωρισμό.

Ο ρυθμός ανόδου της μισθολογικής δαπάνης ανά απασχολούμενο αναμένεται να είναι σχετικά εύρωστος καθώς εξακολουθεί να υπάρχει στενότητα στις αγορές εργασίας. Μετά από έξαρση το 2019 στο πλαίσιο της κυκλικής επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας, ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται να μετριαστεί ελαφρώς στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής καθώς η παραγωγικότητα προβλέπεται να ενισχυθεί παράλληλα με την οικονομική ανάπτυξη. Ο κύριος παράγοντας που θα συμβάλει στην αύξηση των μισθών είναι η προβλεπόμενη αύξηση της στενότητας στις αγορές εργασίας σε ορισμένα μέρη της ζώνης του ευρώ. Πέραν της κυκλικής δυναμικής, η άνοδος του μετρούμενου πληθωρισμού τα τελευταία δύο έτη αναμένεται επίσης να συμβάλει στον σχετικά εύρωστο ρυθμό ανόδου των μισθών σε όσες χώρες της ζώνης του ευρώ εφαρμόζουν διαδικασίες καθορισμού των μισθών σε συνάρτηση με τον καταγεγραμμένο την προηγούμενη περίοδο πληθωρισμό. Επιπλέον, ορισμένες χώρες θέσπισαν επίσης αυξήσεις του κατώτατου μισθού, που ενδέχεται να επηρεάσουν την κατανομή των μισθών.

Τα περιθώρια κέρδους αναμένεται να εξελιχθούν πιο ευνοϊκά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής από ό,τι το 2018. Τα περιθώρια κέρδους συμπιέστηκαν τα τελευταία τρίμηνα λόγω της απότομης ανόδου του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος και των προηγούμενων αυξήσεων των τιμών του πετρελαίου που είχαν δυσμενή επίδραση στους όρους εμπορίου, επηρεάζοντας αρνητικά τις εξελίξεις στα περιθώρια κέρδους. Αυτοί οι παράγοντες αναμένεται να γίνουν λιγότερο σημαντικοί μετά τις πρόσφατες μειώσεις των τιμών του πετρελαίου και καθώς η οικονομική δραστηριότητα θα ανακάμπτει.

Ο πληθωρισμός των τιμών των εισαγομένων αναμένεται να υποχωρήσει το 2019 και να αυξηθεί συγκρατημένα κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής. Μετά από υψηλό ρυθμό ανόδου το 2018, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής του αποπληθωριστή των εισαγωγών προβλέπεται να μειωθεί το 2019 και στη συνέχεια να αυξηθεί σταδιακά έως το 2021. Αυτή η τάση διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τις μεταβολές των τιμών του πετρελαίου, που ώθησαν προς τα άνω τις τιμές των εισαγομένων το 2018 και θα περιορίσουν την άνοδό τους στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αν και η επίδρασή τους θα παρουσιάσει σταδιακή μείωση καθώς η καθοδική κλίση της καμπύλης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί των τιμών του πετρελαίου θα μειώνεται προς το τέλος του ορίζοντα προβολής. Ταυτόχρονα, οι αυξανόμενες τιμές των μη πετρελαϊκών βασικών εμπορευμάτων και οι υποκείμενες πιέσεις στις τιμές σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται ότι θα ασκήσουν κάποια, αν και πιο συγκρατημένη, αυξητική επίδραση στον πληθωρισμό των τιμών εισαγομένων.

Συγκριτικά με τις προβολές που δημοσιεύθηκαν τον Ιούνιο του 2019, οι προβολές για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω για όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Αυτές οι αναθεωρήσεις εξηγούνται εν πολλοίς από τη συνιστώσα της ενέργειας, η οποία αναθεωρήθηκε σημαντικά προς τα κάτω τόσο για το 2019 όσο και για το 2020, λόγω των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου. Επιπροσθέτως, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής έχει επίσης αναθεωρηθεί προς τα κάτω, αντανακλώντας χαμηλότερα καταγραφόμενα στοιχεία, υποτονικότερη δραστηριότητα και έμμεσες επιδράσεις από τις χαμηλότερες τιμές της ενέργειας, καθώς και συστηματικές υπερεκτιμήσεις σε μακρά σειρά προηγούμενων προβολών.

3 Δημοσιονομικές προοπτικές

Η συνολική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ εκτιμάται ότι θα είναι ελαφρώς επεκτατική σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής μετρείται ως η μεταβολή του κυκλικά προσαρμοσμένου πρωτογενούς δημοσιονομικού αποτελέσματος χωρίς την κρατική στήριξη προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Αφού ήταν ουδέτερη το 2018, η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται, βάσει των προβολών, να γίνει ελαφρώς επεκτατική το 2019, κυρίως λόγω περικοπών των άμεσων φόρων, καθώς και αυξήσεων των δημόσιων δαπανών σε ορισμένες χώρες. Για το 2020 προβλέπεται ελαφρώς μεγαλύτερη δημοσιονομική χαλάρωση, κυρίως λόγω των περαιτέρω περικοπών των άμεσων φόρων καθώς και λόγω της αύξησης των μεταβιβάσεων σε ορισμένες χώρες. Για το 2021 το μεγαλύτερο μέρος της δημοσιονομικής χαλάρωσης απορρέει από τη Γερμανία λόγω της αύξησης των δαπανών και της προσφάτως εγκριθείσας μερικής κατάργησης της εισφοράς αλληλεγγύης, που μειώνει την άμεση φορολογική επιβάρυνση των νοικοκυριών.

Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα στη ζώνη του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιδεινωθεί σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, ενώ ο λόγος του χρέους θα παραμείνει σε καθοδική πορεία. Η μεγαλύτερη επιδείνωση παρατηρείται το 2019 λόγω της επεκτατικής κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής. Στη συνέχεια το ονομαστικό αποτέλεσμα επιδεινώνεται με βραδύτερο ρυθμό, καθώς η πρόσθετη δημοσιονομική χαλάρωση αντισταθμίζεται εν μέρει από την εξοικονόμηση δαπανών για τόκους, ενώ η κυκλική συνιστώσα παραμένει σε γενικές γραμμές αμετάβλητη. Η πτωτική πορεία του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ υποστηρίζεται από πρωτογενή πλεονάσματα, τα οποία ωστόσο μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, και από την ευνοϊκή διαφορά ρυθμού ανάπτυξης-επιτοκίου.

Οι δημοσιονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες σε σύγκριση με τις προβολές του Ιουνίου 2019. Το ελαφρώς υψηλότερο έλλειμμα του προϋπολογισμού στο τέλος του ορίζοντα προβολής αντανακλά την πρόσθετη δημοσιονομική χαλάρωση και την επιδείνωση της κυκλικής συνιστώσας, που αντισταθμίζονται εν μέρει από τη μείωση των δαπανών για τόκους. Ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να ακολουθήσει μια ελαφρώς πιο ανοδική πορεία σε σύγκριση με τις προβολές του Ιουνίου 2019, λόγω των αναθεωρήσεων προς τα πάνω της διαφοράς ρυθμού ανάπτυξης-επιτοκίου και των χαμηλότερων πρωτογενών πλεονασμάτων.