Publikacja Raportu EBC o konwergencji z 2008 r.

Europejski Bank Centralny (EBC) publikuje dziś Raport o konwergencji z 2008 r., który zawiera ocenę konwergencji gospodarczej i prawnej dziesięciu państw członkowskich UE: Bułgarii, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji, Szwecji i Węgier. Raport ten stwierdza, czy kraje te osiągnęły wysoki stopień trwałej konwergencji gospodarczej. Przedstawia on również ocenę zgodności z wymogami statutowymi, które banki centralne muszą spełnić, aby stać się integralną częścią Eurosystemu (konwergencja prawna).

Ogólnie z badania wynika, że w ostatnich latach niektóre kraje poczyniły postępy w zakresie konwergencji gospodarczej, jednak w wielu innych na pierwszy plan wysunęły się istotne wyzwania, w szczególności rosnąca inflacja. Poniżej przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego w ramach Raportu o konwergencji z 2008 r. w rozbiciu na poszczególne kryteria konwergencji.

Stabilność cen

W dwunastomiesięcznym okresie referencyjnym od kwietnia 2007 r. do marca 2008 r. wartość referencyjna w przypadku kryterium stabilności cen wyniosła 3,2%. Obliczono ją, dodając 1,5 punktu procentowego do nieważonej średniej arytmetycznej stóp inflacji HICP w ciągu dwunastu miesięcy na Malcie (1,5%), w Holandii (1,7%) oraz w Danii (2,0%). W okresie referencyjnym średnia stopa inflacji HICP na Słowacji i w Szwecji znajdowała się poniżej wartości referencyjnej, natomiast w Polsce była jej równa. W pozostałych siedmiu krajach inflacja HICP znajdowała się powyżej wartości referencyjnej, przy czym największe odchylenia odnotowano w Bułgarii, Estonii, na Litwie, Łotwie i na Węgrzech. Zmiany poziomu inflacji miały miejsce głównie na tle dynamicznego otoczenia gospodarczego, odzwierciedlają one jednak również wpływ czynników zewnętrznych. Po stronie czynników wewnętrznych w wielu badanych krajach do presji inflacyjnych przyczynił się rosnący popyt wewnętrzny. Szybki wzrost zatrudnienia, w połączeniu z odpływem siły roboczej do innych krajów UE, doprowadził w wielu badanych krajach do znacznego zacieśniania się rynków pracy i powstania presji na wzrost płac. Najważniejszym czynnikiem zewnętrznym napędzającym inflację był jednak wzrost cen żywności i nośników energii, którego wpływ był wyraźnie odczuwalny w większości krajów Europy Środkowej i Wschodniej.

Sytuacja budżetowa

Do czterech z dziesięciu państw członkowskich poddanych badaniu, a mianowicie do Czech, Polski, Słowacji i Węgier, odnosi się decyzja Rady UE w sprawie nadmiernego deficytu. Jednak jedynie na Węgrzech deficyt budżetowy w 2007 r. wyniósł ponad 3% PKB, a w Czechach, Polsce i na Słowacji znalazł się poniżej tego poziomu. W tym samym roku deficyt odnotowano także na Litwie i w Rumunii. W trzech krajach – Bułgarii, Estonii i Szwecji – wystąpiła nadwyżka budżetowa, zaś budżet Łotwy był zrównoważony. Jeśli chodzi o dług publiczny, w 2007 r. jedynie na Węgrzech jego wskaźnik przekroczył wartość referencyjną wynoszącą 60% PKB; w pozostałych krajach wskaźniki zadłużenia były niższe.

Kurs walutowy

Spośród krajów badanych w Raporcie o konwergencji w mechanizmie ERM II uczestniczą obecnie Estonia, Litwa, Łotwa i Słowacja. Waluty tych krajów należały do ERM II przez ponad dwa lata przed oceną stopnia konwergencji, a ich kursy centralne w analizowanym okresie nie zostały zdewaluowane. Wyjątkiem był kurs centralny korony słowackiej, który podwyższono w marcu 2007 r. (zob. poniżej).

Długoterminowe stopy procentowe

W przypadku długoterminowych stóp procentowych wartość referencyjna w analizowanym okresie trwającym 12 miesięcy od kwietnia 2007 r. do marca 2008 r. wynosiła 6,5%. Wartość ta została obliczona poprzez dodanie 2 punktów procentowych do nieważonej średniej arytmetycznej długoterminowych stóp procentowych tych samych trzech krajów, z których dane posłużyły do obliczenia wartości referencyjnej dla kryterium stabilności cen, a mianowicie Malty (4,8%), Holandii (4,3%) oraz Danii (4,3%). W analizowanym okresie średnie długookresowe stopy procentowe w Bułgarii, Czechach, Litwie, Łotwie, Polsce, Słowacji i Szwecji były niższe od wartości referencyjnej. Wyjątkiem były Rumunia i Węgry, gdzie długoterminowe stopy procentowe w analizowanym okresie były wyższe od wartości referencyjnej. W przypadku Estonii, ze względu na brak rozwiniętego rynku obligacji w koronach estońskich i wobec niskiego poziomu długu publicznego, brak jest zharmonizowanej długoterminowej stopy procentowej.

Konwergencja prawna

Analiza konwergencji prawnej w dziesięciu krajach objętych badaniem wykazała, że jedynie ustawodawstwo litewskie jest w pełni zgodne z wymogami Traktatu oraz Statutu dotyczącymi uczestnictwa w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Ustawodawstwo słowackie spełnia wymogi dotyczące niezależności banku centralnego, a integracja prawna Słowacji z Eurosystemem znajduje się obecnie w fazie końcowej. Natomiast ustawodawstwo estońskie jest zgodne z wymogami dotyczącymi niezależności banku centralnego, jednak w kwestii integracji prawa estońskiego z Eurosystemem wystąpiły problemy związane z kompatybilnością.

W odniesieniu do ustawodawstwa Bułgarii, Czech, Łotwy, Polski, Rumunii, Szwecji i Węgier nie można mówić o pełnej zgodności ze wszystkimi wymogami dotyczącymi niezależności banku centralnego i integracji prawnej z Eurosystemem. Ponadto ustawodawstwo Bułgarii, Czech, Łotwy, Polski, Rumunii i Węgier nie jest w pełni zgodne z zakazem finansowania ze środków banku centralnego.

Słowacja

W tegorocznym Raporcie o konwergencji ocena Słowacji jest nieco bardziej dogłębna niż w przypadku innych badanych krajów. Wynika to z faktu, że 4 kwietnia 2008 r. władze słowackie złożyły wniosek o przeprowadzenie oceny kraju, mając na uwadze zamiar wprowadzenia euro na Słowacji w dniu 1 stycznia 2009 r.

Ocena Słowacji dokonana przez EBC w Raporcie o konwergencji z 2008 r. przedstawia się następująco.

W okresie referencyjnym od kwietnia 2007 r. do marca 2008 r. dwunastomiesięczna średnia stopa inflacji HICP na Słowacji wyniosła 2,2%, czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej 3,2%. Ze względu na silny wzrost wydajności wzrost jednostkowych kosztów pracy był w ostatnich latach niewielki. Jednakże w ostatnich miesiącach roczna stopa inflacji rosła, osiągając w marcu 2008 r. 3,6%.

Na Słowacji istnieje ryzyko wzrostu inflacji. Po pierwsze wynika to z faktu, że w warunkach nieodwołalnie ustalonego kursu waluty krajowej wobec euro trend nominalnej aprecjacji korony słowackiej wobec euro w mniejszym stopniu wpływałby na spadek inflacji. Po drugie, zacieśnianie się rynku pracy oraz powstawanie wąskich gardeł w pewnych regionach i niektórych segmentach rynku pracy grozi coraz szybszym wzrostem płac. Po trzecie, źródłem ryzyka wzrostu inflacji są ceny nośników energii, ponieważ odnotowany ostatnio na świecie wzrost cen nośników energii jak dotąd nie przełożył się w pełni na ceny towarów konsumpcyjnych. W nadchodzących latach wpływ na inflację najprawdopodobniej będzie miał również proces doganiania. Podsumowując, istnieją poważne obawy co do trwałości konwergencji osiągniętej na Słowacji w odniesieniu do kryterium inflacji.

Do Słowacji odnosi się decyzja Rady UE w sprawie nadmiernego deficytu. W roku referencyjnym 2007 deficyt budżetowy na Słowacji wyniósł 2,2% PKB, tzn. był poniżej wartości referencyjnej wynoszącej 3%. Zgodnie z przewidywaniami Komisji Europejskiej w 2008 roku deficyt zmniejszy się do 2,0%. Wskaźnik długu publicznego zmniejszył się w 2007 r. do 29,4% PKB, czyli do poziomu znacznie poniżej wartości referencyjnej 60%. Słowacja musi jednak dokonać dalszej konsolidacji, aby zrealizować cel średniookresowy określony w Pakcie Stabilności i Wzrostu, który w programie konwergencji został zdefiniowany jako osiągnięcie do 2010 r. deficytu budżetowego netto skorygowanego o czynniki sezonowe i tymczasowe w wysokości 0,8% PKB.

Korona słowacka uczestniczyła w systemie ERM II przez ponad dwa lata przed oceną stopnia konwergencji. Kurs centralny w ERM II w przypadku waluty słowackiej został początkowo wyznaczony na poziomie 38,4550 koron za euro, przy standardowym paśmie wahań wynoszącym ±15%. W okresie referencyjnym wartość korony słowackiej w stosunku do euro stale rosła i z dniem 19 marca 2007 r. centralny kurs korony słowackiej został podwyższony o 8,5% względem euro do poziomu 35,4424 SKK/EUR, co było odzwierciedleniem silnych fundamentów gospodarczych. Od tej daty rynkowy kurs korony przez cały czas był wyższy od nowego kursu centralnego, przewyższając go o 9% na początku maja. Fakt, że w ostatnich latach słowacka waluta ulegała aprecjacji, utrudnia dokonanie analizy, jak gospodarka słowacka funkcjonowałaby w warunkach nieodwołalnie ustalonych sztywnych kursów walutowych.

W okresie referencyjnym od kwietnia 2007 r. do marca 2008 r. średni poziom długoterminowych stóp procentowych na Słowacji wyniósł 4,5%, czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej 6,5%. W okresie referencyjnym długoterminowe stopy procentowe wykazywały zasadniczo taką samą dynamikę jak odpowiadające im długoterminowe stopy procentowe w strefie euro.

W celu stworzenia warunków sprzyjających trwałej konwergencji Słowacja powinna między innymi wdrożyć trwałe i wiarygodne rozwiązania zapewniające konsolidację fiskalną. Pomogłoby to ograniczyć ryzyko kumulacji popytowych presji inflacyjnych i presji wynikających z deficytu obrotów bieżących, jak też zabezpieczyć proces reformy budżetu i obecną pozytywną dynamikę gospodarki. Jeśli chodzi o politykę strukturalną, kluczowa będzie poprawa funkcjonowania rynku pracy, który charakteryzuje się utrzymującym się wysokim bezrobociem strukturalnym, niedopasowaniem kwalifikacji i niedostateczną mobilnością pracowników. Ponadto wzrost płac będzie musiał nadal dopasowywać się do zmian we wzroście wydajności pracy oraz do warunków na rynku pracy i rozwoju sytuacji w krajach stanowiących konkurencję dla Słowacji. Słowacja będzie także musiała wznowić proces liberalizacji gospodarki i promować konkurencję na rynkach produktów, szczególnie w sektorze energetycznym. Działania takie, w połączeniu z polityką makroekonomiczną ukierunkowaną na zachowanie stabilności, przyczynią się do stworzenia środowiska sprzyjającego osiągnięciu trwałej stabilności cen oraz do zwiększenia konkurencyjności i zatrudnienia.

W dniach 20 lipca oraz 24 września 2007 r. słowackie ministerstwo finansów skonsultowało się z EBC w sprawie projektu ustawy dotyczącej wprowadzenia euro na Słowacji i poprawek do innych ustaw. W świetle Raportu EBC o konwergencji z 2004 r. oraz opinii EBC CON/2007/43 z dnia 19 grudnia 2007 r. wydana na wniosek Ministerstwa Finansów Słowacji w sprawie projektu ustawy dotyczącej wprowadzenia euro na Słowacji i poprawek do pewnych ustaw, w dniu 28 listopada 2007 r. parlament słowacki przyjął ustawę („ustawę nowelizacyjną”), która wprowadziła odpowiednie dostosowania w ustawie o Národná banka Slovenska. Niektóre przepisy ustawy nowelizacyjnej weszły w życie już 1 stycznia 2008 r., a pozostałe mają zacząć obowiązywać z dniem wprowadzenia euro na Słowacji. Należy także zauważyć, że od opublikowania Raportu o konwergencji z grudnia 2006 r. Słowacja dokonała zmian w swoim ustawodawstwie w celu zapewnienia jego pełnej zgodności z zakazem finansowania ze środków banku centralnego.

***

Przedstawiając Raport o konwergencji, EBC spełnia wymogi art. 122 ust. 2 w związku z art. 121 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską dotyczące obowiązku złożenia Radzie Unii Europejskiej co najmniej raz na dwa lata, bądź na wniosek państwa członkowskiego objętego derogacją, sprawozdania w sprawie „postępów poczynionych przez państwa członkowskie w kwestii wypełnienia zobowiązań w zakresie osiągnięcia unii gospodarczej i walutowej”.

Obecnie 12 państw członkowskich nie w pełni uczestniczy w Unii Gospodarczej i Walutowej. Dwa z nich – Dania i Wielka Brytania – mają status specjalny na mocy odnośnych protokołów stanowiących załącznik do Traktatu. W związku z tym Raporty o konwergencji dotyczące tych dwóch państw członkowskich sporządza się jedynie na ich wniosek.

Raport EBC o konwergencji jest dostępny w 22 językach Wspólnoty w serwisie internetowym EBC ( http://www.ecb.europa.eu).