Ευρωπαϊκή συνεργασία
Η ΕΚΤ είναι θεσμικό όργανο της ΕΕ, αλλά λόγω της ανεξαρτησίας και των ειδικών της αρμοδιοτήτων κατέχει ιδιαίτερη θέση εντός του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ.
Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) αναθέτει στην ΕΚΤ μια σαφή εντολή, τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών, καθώς και διάφορα άλλα καθήκοντα. Για να μπορέσει η ΕΚΤ να εκπληρώσει την αποστολή και τα καθήκοντά της, η Συνθήκη τής χορηγεί πλήρη ανεξαρτησία από κάθε πολιτική παρέμβαση.
Με δεδομένη την ανεξαρτησία της ΕΚΤ και την αποκλειστική της αρμοδιότητα να καθορίζει και να ασκεί τη νομισματική πολιτική, οι σχέσεις της με άλλους φορείς χάραξης πολιτικής περιορίζεται αναγκαστικά στον μη δεσμευτικό διάλογο. Ταυτόχρονα, οι απαιτήσεις λογοδοσίας που προβλέπονται στη Συνθήκη διασφαλίζουν ότι η ΕΚΤ αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη των πράξεών της ενώπιον των πολιτών της ΕΕ και των εκλεγμένων αντιπροσώπων τους.
Σχέσεις με ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα
Μέσα από τον διάλογο που διεξάγεται μεταξύ της ΕΚΤ και άλλων φορέων χάραξης πολιτικής και των κοινωνικών εταίρων, η μεν ΕΚΤ έχει τη δυνατότητα να αποκτά πληροφορίες και να εξηγεί τις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής της, οι δε εταίροι της είναι σε θέση να κατανοούν καλύτερα τις ενέργειες της ΕΚΤ αλλά και το πώς οι δικές τους πράξεις επηρεάζουν τη διαδικασία διαμόρφωσης των τιμών. Αυτή η αλληλεπίδραση ενισχύει τη ροή πληροφοριών, προάγει την αμοιβαία κατανόηση των θέσεων πολιτικής που υποστηρίζουν οι δύο πλευρές και καθιστά δυνατό τον διάλογο για θέματα κοινού ενδιαφέροντος, με πλήρη σεβασμό των αρμοδιοτήτων της κάθε πλευράς.
Για τον σκοπό αυτόν, η ΕΚΤ διατηρεί σχέσεις με τα ακόλουθα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
Η ανεξαρτησία της ΕΚΤ συνοδεύεται από ανάλογη υποχρέωση λογοδοσίας και υποβολής εκθέσεων, η οποία επιτρέπει τον δημοκρατικό έλεγχο των μέτρων που λαμβάνει η ΕΚΤ προκειμένου να εκπληρώσει την αποστολή της κατά τα προβλεπόμενα στις Συνθήκες. Η ΕΚΤ εξηγεί στους πολίτες της ΕΕ και στους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους τις αποφάσεις που λαμβάνει και το σκεπτικό στο οποίο αυτές βασίζονται. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που εκλέγεται άμεσα από τους Ευρωπαίους πολίτες, διαδραματίζει βασικό ρόλο όσον αφορά τη λογοδοσία της ΕΚΤ. Πιο αναλυτικές πληροφορίες για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων λογοδοσίας της ΕΚΤ είναι διαθέσιμες σε ειδική ενότητα. Ο Πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου παρίσταται σε δημόσιες ακροάσεις και ανταλλαγές απόψεων σχετικά με εποπτικά θέματα ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο πλαίσιο της λογοδοσίας της ΕΚΤ για την τραπεζική εποπτεία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμμετέχει επίσης στη διαδικασία διορισμού των μελών της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ, καθώς και του Προέδρου και του Αντιπροέδρου του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, παρέχοντας τη γνώμη του σχετικά με τους υποψηφίους που προτείνει το Συμβούλιο της ΕΕ.
Η πρόεδρος της ΕΚΤ προσκαλείται σε συνεδριάσεις του Συμβουλίου της ΕΕ όταν συζητούνται θέματα σχετικά με τα καθήκοντα και τους σκοπούς του ΕΣΚΤ, όπως προβλέπεται στο άρθρο 284 της Συνθήκης. Αυτό συμβαίνει συνήθως στο πλαίσιο του Συμβουλίου ECOFIN, το οποίο αποτελείται από τους υπουργούς Οικονομίας και Οικονομικών όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Επιπλέον, η Πρόεδρος της ΕΚΤ προσκαλείται τακτικά σε συνεδριάσεις της Ευρωομάδας, τις μηνιαίες ανεπίσημες συναντήσεις των υπουργών Οικονομικών της ζώνης του ευρώ. Ο Πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου παρίσταται σε επιλεγμένες συνεδριάσεις της Ευρωομάδας για την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με εποπτικά θέματα στο πλαίσιο της λογοδοσίας της ΕΚΤ για την τραπεζική εποπτεία.
Η ΕΚΤ συμμετέχει επίσης στις συνεδριάσεις των οργάνων που προετοιμάζουν τις προαναφερόμενες συναντήσεις. Αντίστοιχα, βάσει της Συνθήκης, οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ παρίστανται –χωρίς δικαίωμα ψήφου– στις συνεδριάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ.
Ένας άλλος βασικός εταίρος της ΕΚΤ είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεματοφύλακας των συνθηκών της ΕΕ και όργανο που υποβάλλει προτάσεις για τη θέσπιση νομοθεσίας της ΕΕ. Ο διάλογος μεταξύ της Επιτροπής και της ΕΚΤ είναι ιδιαίτερα σημαντικός ενόψει του ρόλου που διαδραματίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών και των καθηκόντων που αναλαμβάνει σε σχέση με την Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Όσον αφορά τη νομοθεσία, ιδίως επί χρηματοπιστωτικών θεμάτων, η γνώμη της ΕΚΤ ζητείται τακτικά για νομοθετικές προτάσεις ή άλλες πρωτοβουλίες της Επιτροπής. Ένα μέλος της Επιτροπής μπορεί να παρίσταται στις συνεδριάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, χωρίς όμως δικαίωμα ψήφου. Άλλες δυνατότητες επαφών δίνονται στο πλαίσιο των προαναφερόμενων συνεδριάσεων των οργάνων της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ, στις οποίες συμμετέχουν τόσο η Επιτροπή όσο και η ΕΚΤ.
Όπως και όλα τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, η ΕΚΤ υπόκειται στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Επιπλέον, στο Καταστατικό του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ προβλέπονται δύο επίπεδα εξωτερικού ελέγχου. Αφενός, διορίζεται ανεξάρτητος εξωτερικός ελεγκτής ο οποίος ελέγχει τους ετήσιους λογαριασμούς της ΕΚΤ. Αφετέρου, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο εξετάζει την αποτελεσματικότητα της λειτουργικής διαχείρισης της ΕΚΤ. Επιπλέον, η ΕΚΤ εμπίπτει στο πεδίο αρμοδιότητας του συστήματος της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης.
Η ΕΚΤ διατηρεί στενές σχέσεις με διάφορες αρχές της ΕΕ εντός των πεδίων αρμοδιότητάς της. Κυρίως, η ΕΚΤ συνεργάζεται στενά με τις αρχές που αποτελούν μέρος του Ευρωπαϊκού Συστήματος Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ), το οποίο περιλαμβάνει τις τρεις μικροπροληπτικές ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ). Η ΕΚΤ παρέχει τις υπηρεσίες γραμματείας του ΕΣΣΚ καθώς και υποστήριξη σε θέματα ανάλυσης, διοίκησης και υλικοτεχνικής υποδομής. Στον τομέα της εξυγίανσης τραπεζών η ΕΚΤ διατηρεί στενές σχέσεις εργασίας με το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης. Στο πλαίσιο του ρόλου που επιτελεί στην παρακολούθηση της εφαρμογής προγραμμάτων μακροοικονομικής προσαρμογής σε κράτη μέλη που χρειάζονται οικονομική στήριξη, η ΕΚΤ συνεργάζεται επίσης με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ).
Η ΕΚΤ πραγματοποιεί συναντήσεις με τους κοινωνικούς εταίρους της ΕΕ στο πλαίσιο του Μακροοικονομικού Διαλόγου που καθιερώθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 1999. Αυτός ο διάλογος δίνει στην ΕΚΤ τη δυνατότητα να εξηγεί την κατεύθυνση της πολιτικής της και συνεπώς να συμβάλλει στη σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό, καθώς και να λαμβάνει πληροφορίες απευθείας από τους κοινωνικούς εταίρους σχετικά με θέματα κοινού ενδιαφέροντος.
Επιπροσθέτως, όσον αφορά τα καθήκοντα για τα οποία η ΕΚΤ είναι αρμόδια από κοινού με άλλα θεσμικά όργανα ή οργανισμούς της ΕΕ (π.χ. στον τομέα της στατιστικής), η Συνθήκη προβλέπει ρητά τη συνεργασία ανάμεσα στην ΕΚΤ και τα ενδιαφερόμενα θεσμικά όργανα ή οργανισμούς. Επίσης, η ΕΚΤ γνωμοδοτεί όσον αφορά σχέδια ενωσιακών και εθνικών νομοθετικών διατάξεων που έχουν σημασία για το ΕΣΚΤ (γνώμες της ΕΚΤ) και μπορεί να προτείνει ενωσιακή νομοθεσία ή να ενεργήσει ως νομοθέτης της ΕΕ σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.