Van afhankelijkheid naar autonomie: de rol van een digitale euro in het Europese betalingslandschap

Inleidende verklaring door Piero Cipollone, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Brussel, 23 september 2024

Het is me een genoegen dat ik vandaag hier kan zijn om de nieuwe leden van deze commissie te ontmoeten en u bij te praten over de status van het project rondom de digitale euro. Sta me toe allereerst mevrouw Lalucq te feliciteren met haar verkiezing tot voorzitter van de ECON.

De ECB waardeert de open en waardevolle uitwisselingen die we sinds het begin van het project over de digitale euro hebben gehad met de ECON-commissie. Ik ben vastbesloten deze uitwisselingen voort te zetten en kijk uit naar onze toekomstige besprekingen.

Vandaag zal ik mij concentreren op drie belangrijke gebieden. Ten eerste de Europese afhankelijkheid van buitenlandse spelers voor retailbetalingen. Ten tweede de voordelen van een digitale euro voor iedereen, met inbegrip van consumenten, retailers en banken. En ten derde de vooruitgang die we tot dusver hebben geboekt met het digitale-europroject.

Buitenlandse dominantie in het Europese betalingslandschap

Even een snelle blik vooruit in de toekomst: het jaar 2030. Stelt u zich voor dat u op het wereldkampioenschap voetbal in Spanje bent. U wilt een drankje kopen, maar u kunt alleen betalen met Alipay. Dat scenario is niet zo vergezocht als het lijkt: afgelopen zomer kon u voor het EK voetbal in Duitsland alleen tickets kopen met Chinese of Amerikaanse betaalmiddelen.

Kunt u zich voorstellen dat zoiets in de Verenigde Staten gebeurt? Dat u bijvoorbeeld naar de finale van de American Football League zou gaan en er geen Amerikaans betaalmiddel beschikbaar is? Ik in elk geval niet.

Het Eurosysteem blijft er uiteraard voor zorgen dat mensen in Europa met contant geld kunnen betalen.^[1] Maar naarmate we meer en meer digitaal betalen en online winkelen wordt contant geld steeds minder populair.^[2]

Zo doen steeds meer mensen hun boodschappen online. Maar daarvoor kun je niet contant betalen. Vaak is dan de enige optie te betalen via PayPal of een internationaal kaartsysteem zoals Visa of Mastercard.

En steeds meer mensen gebruiken digitale portemonnees zoals PayPal of Apple Pay op hun mobiele telefoon. Naar verwachting zullen deze platforms tegen 2027 40% van de e-commercetransacties en 27% van de betalingen in Europese winkels verwerken.^[3]

Tegelijkertijd is het aandeel bedrijven in het eurogebied dat geen contant geld accepteert aanzienlijk toegenomen.^[4]

Deze ontwikkelingen dragen bij aan de marginalisering van ouderen en technisch minder onderlegde mensen. Ze maken ons ook afhankelijk van niet-Europese bedrijven, wat risicovol is.

Stelt u zich voor wat er gebeurt als u niet digitaal zou kunnen betalen. Twee weken geleden waren bijvoorbeeld aanzienlijke delen van de Europese markt voor kaartbetalingen bijna een hele dag niet operationeel.^[5] Net als bij gas, water en licht denken we niet na over betalingen, totdat ze niet meer werken. Voor energie hebben we onze les geleerd na de Russische invasie van Oekraïne. Voor het betalingsverkeer zijn we het aan de Europeanen verschuldigd om het beter te doen.

We hebben een sterk eigen digitaal betalingssysteem nodig.^[6] Dat kunnen we waarmaken door centralebankgeld naar het digitale tijdperk te brengen met de invoering van een digitale euro: een digitale vorm van contant geld, uitgegeven door de centrale bank en beschikbaar voor iedereen in het eurogebied.^[7]

Een digitale euro zou de financiële soevereiniteit en veerkracht van Europa versterken, omdat deze zou steunen op Europese technologie en infrastructuur. Dit zou Europa in staat stellen onafhankelijk digitale betalingsoplossingen te ontwikkelen en te beheren, en zo de verdere verdieping van de interne markt te bevorderen.^[8]

Maar bovenal zou de digitale euro tastbare voordelen opleveren voor alle belanghebbenden: consumenten, retailers en banken.

Voordelen voor Europese burgers

We onderschrijven ten volle de wetgevingsvoorstellen voor de gemeenschappelijke munt^[9], die ervoor moeten zorgen dat contant geld algemeen toegankelijk en geaccepteerd blijft. Tegelijkertijd zal dit de weg effenen voor een digitale euro, die de voordelen van contant geld naar de digitale wereld kan brengen.

Consumenten zouden een digitale euro kunnen gebruiken voor alle betalingen, overal in het eurogebied, ook wanneer ze online winkelen. Met een digitale euro zou het verrichten of ontvangen van betalingen kosteloos en even gemakkelijk zijn als met contant geld nu. Consumenten zouden slechts één apparaat hoeven te gebruiken en maar één wachtwoord hoeven te onthouden. Bovendien zou één enkel betaalmiddel voor alle situaties het gemakkelijker maken voor gebruikers om overzicht te behouden over hun uitgaven.

Belangrijk is dat een digitale euro digitale financiële inclusie zou bevorderen door ervoor te zorgen dat niemand achterblijft.^[10] Een digitale euro zou voor iedereen in het eurogebied toegankelijk zijn via een mobiele app of een fysieke kaart, zodat alle gebruikers de technologie van hun eigen voorkeur kunnen kiezen, ongeacht hoe oud of hoe technisch onderlegd ze zijn.

Tot slot zou een digitale euro de best mogelijke privacy en gegevensbescherming bieden die met de huidige technologie in grote betalingssystemen mogelijk is.^[11] Van meet af aan heeft de privacy van gebruikers centraal gestaan in het project voor de digitale euro.

Een digitale euro zou zowel online als offline beschikbaar zijn.^[12] Met de offline functionaliteit zou de privacy voor gebruikers vergelijkbaar zijn met cash. De gegevens van uw offline betalingen zouden alleen bij u en de ontvanger bekend zijn. Ook bij online betalingen zorgen we ervoor dat uw persoonsgegevens beschermd blijven. Het Eurosysteem zal u niet kunnen identificeren en u niet rechtstreeks kunnen koppelen aan uw betalingen.^[13]

Nieuwe mogelijkheden voor retailers

Een digitale euro zou ook nieuwe kansen bieden voor Europese retailers.

Op dit moment zijn retailers in Europa grotendeels afhankelijk van slechts enkele online of kaartbetalingssystemen, vaak van niet-Europese aanbieders. Internationale betaalkaartsystemen vertegenwoordigen op dit moment 64% van alle kaarttransacties in het eurogebied.^[14]

Dit kost Europese retailers veel geld. Ze betalen elk jaar een aanzienlijk bedrag aan internationale kaartsystemen zoals Visa of Mastercard. En die kosten worden grotendeels gedragen door kleinere retailers, die drie tot vier keer meer kosten moeten maken dan hun grotere concurrenten.^[15]

Een digitale euro zou waarborgen voor retailers bevatten door de tarieven die ze aan banken betalen voor het verwerken van betalingen te beperken.^[16] Een digitale euro zou dus het verschil verkleinen tussen wat kleinere en grotere retailers voor digitale betalingen in rekening krijgen gebracht.

Een digitale euro biedt een echt alternatief voor bestaande betaaloplossingen en stelt alle retailers, grote en kleine, in een sterkere positie om met andere aanbieders te onderhandelen over betere voorwaarden. Tot slot kan de digitale euro dankzij de offline functionaliteit retailers een vangnet bieden in geval van netwerk- of stroomonderbrekingen.^[17]

Voordelen voor banken

Ook banken zouden er baat bij hebben, met name in ons snel veranderende betaallandschap, waarin nieuwe spelers – met name grote techbedrijven van buiten Europa – steeds vaker de markt betreden. De banken zouden een vergoeding krijgen voor de diensten die ze aanbieden, terwijl het Eurosysteem de kosten van het betaalschema en de infrastructuur voor de digitale euro zou dekken.

Wanneer u een digitale euro vergelijkt met diensten als PayPal of Apple Pay, worden de baten voor banken nog duidelijker. Banken verdienen er bijvoorbeeld niets aan als mensen hun PayPal-wallet via een automatische incasso aanvullen. En bij Apple Pay moeten banken juist een vergoeding betalen om hun pas in Apple Wallet te laten gebruiken.

Een digitale euro zou ook een nieuwe bron van inkomsten kunnen vormen doordat banken hun klanten diensten met toegevoegde waarde kunnen aanbieden.^[18]

We werken nauw samen met de markt om ervoor te zorgen dat een digitale euro zoveel mogelijk gebruikmaakt van de bestaande standaarden, waardoor de kosten laag blijven en het concurrerende betaallandschap in Europa wordt ondersteund.^[19]

Bovendien zouden kaarten en toepassingen, die momenteel in slechts één of in enkele lidstaten beschikbaar zijn, deze standaarden kunnen gebruiken om klanten te bereiken in het hele eurogebied zonder te hoeven investeren in nieuwe acceptatie-infrastructuur. Zo zou een digitale euro Europese betalingsdienstaanbieders in staat stellen hun klanten het gemak te bieden dat ze overal in het eurogebied hun product kunnen gebruiken – net als internationale kaartmaatschappijen. Daarmee zouden de banken hun onderhandelingspositie ten opzichte van deze bedrijven kunnen versterken.

Tot slot zouden banken en andere aanbieders van betalingsdiensten verantwoordelijk zijn voor de distributie van een digitale euro en daarmee als enig aanspreekpunt voor gebruikers van de digitale euro fungeren. Een digitale euro kan banken dus helpen hun klanten te behouden in het licht van de toenemende concurrentie op het gebied van betalingen.

Voorbereidingsfase van het project ruim op weg

Graag geef ik u nu een korte update over de stand van zaken met het project.^[20]

We zijn in 2021 met de onderzoeksfase gestart en zitten nu midden in de voorbereidingsfase, met ongeveer nog een jaar te gaan.

Een van onze belangrijkste aandachtspunten in deze fase is het ontwikkelen van een methodiek voor het bepalen van de maximale hoeveelheid digitale euro’s die iemand op een bepaald moment mag aanhouden.^[21] De maximumtegoeden zijn belangrijk om de financiële stabiliteit te waarborgen en grootschalige overschrijvingen van bankdeposito’s naar digitale euro’s te voorkomen, met name in tijden van crisis.

Deze maxima zullen hoog genoeg moeten zijn zodat ze geen negatief effect hebben op het gebruiksgemak van de digitale euro.^[22]

Deskundigen van de ECB, de nationale centrale banken van het Eurosysteem en de nationale bevoegde autoriteiten, voortbouwend op hun unieke knowhow, zijn begonnen de factoren vast te stellen die de kalibratie van de maxima zouden kunnen beïnvloeden, op basis van de drie belangrijke gebieden die in het wetgevingsvoorstel zijn vastgelegd: bruikbaarheid, monetair beleid en financiële stabiliteit.^[23]

Hoewel de precieze maximumtegoeden dichter bij de mogelijke lancering zullen worden vastgesteld en op basis van een duidelijk omschreven governanceproces, dat in het wetgevingsvoorstel is vastgelegd,^[24] zijn we vastbesloten ervoor te zorgen dat onze methodologie voorspelbaar is. Daarom betrekken ECB-deskundigen regelmatig consumenten, retailers en financiële instellingen om iedereen op de hoogte te houden van de technische werkzaamheden op dit gebied en om feedback hierop te verzamelen.

We werken ook aan de afronding van een rulebook voor de digitale euro, dat een duidelijke reeks regels en standaarden zal bieden om te zorgen voor een consistente gebruikerservaring in het hele eurogebied.^[25] Dit zal ook particuliere ondernemingen helpen hun eigen oplossingen uit te werken.^[26] We werken nauw samen met alle vertegenwoordigers in de Rulebook Development Group, waaronder consumenten, winkeliers, banken en niet-bancaire verenigingen.

Daarnaast zijn we momenteel bezig met de selectie van potentiële aanbieders^[27] die een platform en infrastructuur voor de digitale euro zouden kunnen ontwikkelen.^[28]

Tot slot kijken we ook nadrukkelijk naar andere belangrijke technische aspecten, zoals privacy en offline functionaliteit. We zullen u op de hoogte houden van al deze ontwikkelingen.

Tegen het eind van 2025 zal de Raad van Bestuur van de ECB besluiten al dan niet over te gaan naar de volgende fase van het project. De Raad van Bestuur van de ECB zal echter geen besluit nemen over de uitgifte van een digitale euro voordat de wetgevingshandeling is vastgesteld.

Conclusie

Concluderend zou de invoering van een digitale euro in het hele eurogebied de nodige tijd vergen, maar cruciaal zijn voor de toekomst van Europa. Landen over de hele wereld doen onderzoek naar retailtoepassingen voor digitale valuta’s van centrale banken. Als wij de standaarden willen opstellen en onze positie in de voorhoede willen behouden, moeten we snel handelen.

Een digitale euro is een gemeenschappelijk Europees project en daarom praten we met alle relevante belanghebbenden en luisteren we zorgvuldig naar hun standpunten en zorgen. Ik zal ook de eerder ingezette lijn om op regelmatige basis met het Europees Parlement samen te werken voortzetten.

De invoering van een digitale euro die alle banken en andere aanbieders beschikbaar stellen aan hun klanten en die alle retailers overal in het eurogebied accepteren, zal meerdere jaren in beslag nemen. Marktspelers hebben zekerheid nodig om in de ontwikkeling van de digitale euro te investeren. Dit vereist coördinatie tussen de medewetgevers en de centrale bank.

Ik heb waardering voor alle werkzaamheden die de ECON-commissie tot dusver heeft verricht met betrekking tot de digitale euro. Het wetgevingsoverleg ligt nu in uw handen. De ECB is uiteraard bereid om met het onderhandelingsteam samen te werken en waar nodig verdere technische ondersteuning te bieden.

Het is belangrijk dat de wetgevende en technische werkzaamheden parallel, snel en in nauwe samenwerking verlopen. Samen kunnen we ervoor zorgen dat de digitale euro de financiële soevereiniteit van Europa versterkt en alle burgers ten goede komt.