Uitgifte en circulatie

De ECB en de centrale banken van de eurolanden hebben het wettelijk recht eurobankbiljetten uit te geven. In de praktijk zorgen alleen de nationale centrale banken voor het fysiek in omloop brengen en innemen van de eurobankbiljetten (en -munten). De ECB beschikt niet over een kas en verwerkt evenmin contanten. Het wettelijk recht om euromunten uit te geven, berust bij de eurolanden. De Europese Commissie coördineert de muntproductie en -uitgifte op het niveau van het eurogebied. Zie de website van de Europese Commissie voor nadere informatie.

De ECB houdt toezicht op het werk van de nationale centrale banken en werkt aan verdere harmonisatie van de dienstverlening rond contant geld in het eurogebied; de nationale centrale banken zorgen ervoor dat hun nationale distributiesysteem voor contant geld goed functioneert. Via het bankenstelsel, en in mindere mate via de detailhandel, brengen ze bankbiljetten en munten in omloop. Dit zijn taken die de ECB niet kan uitvoeren, aangezien ze niet over de organisatie of de faciliteiten (bijvoorbeeld distributie- en verwerkingscentra of kluizen) beschikt.

Het aantal bankbiljetten in omloop is sinds de invoering van de euro gestaag toegenomen. De lage en middencoupures worden meestal voor dagelijkse betalingen gebruikt. De hogere coupures worden vooral gebruikt als oppotmiddel en voor grote aankopen.

Circulatie binnen het eurogebied

Eurobankbiljetten (en euromunten) circuleren in het hele eurogebied, hoofdzakelijk als gevolg van toerisme, zakenreizen en grensoverschrijdende inkopen. Vóór de invoering van de euro gingen nationale bankbiljetten ook wel de grens over, maar op veel beperktere schaal. Ze moesten dan worden 'gerepatrieerd' en teruggegeven aan de uitgevende centrale bank, meestal via de commerciële banken. Sinds de invoering van de euro is dat niet meer nodig. Maar omdat eurobankbiljetten in grote aantallen de grens over gaan en in andere eurolanden worden gebruikt, moeten de centrale banken ze opnieuw distribueren om te voorkomen dat er in het ene land tekorten en in het andere overschotten ontstaan. Het vervoer van deze grote hoeveelheden bankbiljetten wordt door de ECB gecoördineerd en gefinancierd.

Informatie over de hoeveelheid bankbiljetten (en munten) die er, uitgesplitst naar waarde, in het eurogebied in omloop zijn, vindt u bij statistieken.

De euro buiten het eurogebied

Eurobankbiljetten worden niet alleen door inwoners van het eurogebied gebruikt. De euro is een internationale munt en er komen dan ook eurobiljetten buiten het eurogebied terecht, die daar vervolgens blijven. Naar schatting wordt tussen 20% en 25% van de totale waarde van de in omloop zijnde eurobiljetten aangehouden buiten het eurogebied, met name in de buurlanden. Vooral in niet-EU-landen in Oost-Europa steeg de vraag naar eurobiljetten sterk, toen in 2008 de financiële crisis uitbrak en de nationale munten in waarde daalden ten opzichte van de euro. Deze eurobiljetten zijn nog altijd in omloop, wat erop wijst dat ze worden vastgehouden door mensen van buiten het eurogebied.

De geldomloop

Bankbiljetten volgen een geheel eigen weg door de economie. Commerciële banken bestellen ze bij hun centrale bank en geven ze via geldautomaten uit. De biljetten worden besteed – in winkels, op de markt en elders – en de winkeliers en andere ontvangers brengen op hun beurt het contante geld weer naar de bank. De banken en andere contantgeldverwerkers sturen de biljetten terug naar hun centrale bank of brengen de biljetten opnieuw in omloop, als ze na controle echt en geschikt voor gebruik blijken. Onze video vertelt het hele verhaal:

Hoe de contantgeldketen precies is georganiseerd, verschilt van land tot land en hangt af van factoren als:

• de structuur van de centrale bank, inclusief het netwerk van bijkantoren;
• de commerciële banken en hun kantorennetwerk;
• het geldend recht;
• de betaalgewoonten van de burgers;
• de infrastructuur van de waardevervoerders die op de markt actief zijn; en
• de geografie, geschiedenis en tradities van elk land.

Ondanks de verschillen blijft het Eurosysteem ernaar streven de contantgelddiensten van centrale banken in het eurogebied verder te harmoniseren. Betrokken partijen, zoals de commerciële banken, de waardevervoerders en andere contantgeldverwerkers, worden hierover geraadpleegd, op zowel nationaal als Europees niveau. Door verdere harmonisatie en integratie hebben de belanghebbenden meer profijt van de gemeenschappelijke munt.

Zie het jaarverslag van de ECB voor nadere informatie.

Echt of niet?

Bankbiljetten moeten echt en van hoge kwaliteit zijn, zodat burgers er vertrouwen in kunnen hebben. Daarom gebruiken de nationale centrale banken van het eurogebied volledig automatische bankbiljettenverwerkende machines, zodat ze zeker weten dat de biljetten echt zijn en goed genoeg zijn om opnieuw in omloop te worden gebracht.