Emisja i obieg
Prawo emisji banknotów euro mają Europejski Bank Centralny i banki centralne państw strefy euro. W praktyce fizycznym wprowadzaniem i wycofywaniem banknotów (i monet) euro zajmują się tylko krajowe banki centralne. Sam EBC nie ma wydziału kasowego i nie prowadzi żadnych operacji gotówkowych. Co do monet euro, ich prawnymi emitentami są kraje strefy euro, a koordynacją wszystkich działań w tym zakresie zajmuje się Komisja Europejska. Więcej informacji znajduje się na stronie internetowej Komisji.
Europejski Bank Centralny nadzoruje działania krajowych banków centralnych oraz inicjuje prace służące harmonizacji obsługi obiegu gotówki w strefie euro. Krajowe banki centralne dbają natomiast o właściwe funkcjonowanie systemów dystrybucji pieniądza w swoich krajach. Wprowadzają banknoty i monety do obiegu za pośrednictwem systemu bankowego oraz – na mniejszą skalę – sektora detalicznego. EBC nie mógłby prowadzić takich działań, gdyż nie dysponuje odpowiednim zapleczem organizacyjnym i technicznym (jednostkami dystrybucji i obsługi banknotów, sejfami itp.).
Od wprowadzenia euro liczba banknotów w obiegu stale rośnie. Do codziennych płatności najczęściej używa się banknotów o niskim i średnim nominale. Wyższe nominały służą głównie do gromadzenia oszczędności i płacenia za kosztowne zakupy.
Obieg banknotów w strefie euro
Do dynamicznego przepływu banknotów i monet między krajami strefy euro przyczyniają się głównie wymiana turystyczna, podróże służbowe i zakupy za granicą. Przed wprowadzeniem euro banknoty walut krajowych także trafiały do innych krajów, ale na znacznie mniejszą skalę, a potem musiały być sprowadzane z powrotem – głównie za pośrednictwem banków komercyjnych – do banku centralnego, który je wyemitował. Euro nie wymaga takich operacji. Ale ponieważ duża część banknotów euro nie pozostaje w kraju, który je wyemitował, tylko przepływa do innych państw strefy euro i tam jest wydawana, banki centralne muszą prowadzić redystrybucję banknotów, żeby uniknąć ich niedoboru w jednych krajach, a nadwyżki – w innych. Odbywa się to w formie hurtowych transferów, koordynowanych i finansowanych centralnie przez EBC.
Informacje dotyczące liczby banknotów (i monet) w obiegu w strefie euro znajdują się w części statystycznej.
Obieg banknotów poza strefą euro
Nie tylko mieszkańcy strefy euro używają banknotów euro. Jest to waluta międzynarodowa, więc część banknotów trafia poza strefę euro i tam zostaje. Szacuje się, że poza tą strefą, głównie w regionach z nią sąsiadujących, znajduje się 20−25% banknotów euro w obiegu (w ujęciu wartościowym). Wzrost popytu na banknoty euro był szczególnie duży w krajach Europy Wschodniej nienależących do UE, kiedy w 2008 roku wybuchł kryzys finansowy i tamtejsze waluty traciły na wartości w stosunku do euro. Te banknoty nadal znajdują się w obiegu, z czego można wnosić, że wciąż są w posiadaniu osób spoza strefy euro.
Cykl obiegu gotówki
Banknoty w gospodarce podążają określoną drogą. Banki komercyjne zamawiają je w bankach centralnych, a następnie wprowadzają do obiegu za pośrednictwem bankomatów. Ludzie wydają banknoty w sklepach i innych placówkach detalicznych, które następnie deponują je w bankach. Banki i inne podmioty obsługujące obieg gotówki zwracają banknoty do swojego banku centralnego lub – po sprawdzeniu ich autentyczności i jakości obiegowej – wprowadzają je ponownie do obiegu. Pełny cykl przedstawia poniższa animacja:
Cykl obiegu banknotów euro
Organizacja zaopatrzenia w gotówkę w poszczególnych krajach różni się w zależności od takich czynników jak:
- struktura banku centralnego, w tym jego sieć oddziałów
- banki komercyjne i ich sieci oddziałów
- obowiązujące przepisy
- zwyczaje płatnicze społeczeństwa
- infrastruktura przewozu gotówki na danym rynku
- warunki geograficzne oraz historia i tradycje danego kraju.
Mimo tych różnic Eurosystem stale dąży do większego ujednolicenia usług gotówkowych świadczonych przez banki centralne ze strefy euro, zasięgając przy tym opinii zainteresowanych (m.in. banków komercyjnych, firm konwojenckich i innych podmiotów obsługujących obieg gotówki) na poziomie zarówno krajowym, jak i europejskim. Pełniejsza harmonizacja i integracja pozwoli wszystkim interesariuszom odnosić większe korzyści ze wspólnej waluty.
Więcej informacji można znaleźć w raporcie rocznym EBC.
Weryfikacja
Żeby ludzie mieli zaufanie do pieniądza, banknoty muszą być autentyczne i wysokiej jakości. Dlatego krajowe banki centralne ze strefy euro sprawdzają maszynowo, czy są one prawdziwe i nadają się do ponownego użycia.