Ħamsa u għoxrin sena tal-BĊE

Kummenti tal-ftuħ minn Christine Lagarde, President tal-BĊE, waqt iċ-ċelebrazzjoni tal-25 anniversarju tal-BĊE

Frankfurt am Main, 24 ta’ Mejju 2023

Bi pjaċir nilqgħukom għal dan ir-riċeviment li jimmarka l-25 anniversarju tal-BĊE u l-Eurosistema.

Helmut Kohl, l-ex Kanċillier Ġermaniż, darba osserva b’mod magħruf li “paċi tfisser aktar minn sempliċiment nuqqas ta’ gwerra”. U fl-għeruq tagħha, l-istorja ta’ l-euro hija waħda li tibni s-sisien għal paċi dejjiema.

Hija storja li toħroġ mid-deċiżjoni fit-tul tal-Ewropa wara t-Tieni Gwerra Dinjija li torbot l-ekonomiji tagħha flimkien tant b’mod strett li l-ġejjieni tagħna jkun inseparabbli, u li, min-naħa tagħha, ħolqot il-loġika b’saħħitha li tirfed l-integrazzjoni Ewropea.

Din il-magna ta’ integrazzjoni fissret li kull meta aħna ffaċċjajna l-provi, aħna ma rtirajniex f’firda u ħallejna dak li konna bnejna flimkien ifalli. Minflok, issilitna dawk l-isfidi b’wiċċna minn quddiem u weġibnihom flimkien.

U kien dan l-istess spirtu li għamel – mill-aħħar tat-tmeninijiet ’il quddiem – il-munita unika l-pass li jmiss meħtieġ fil-vjaġġ Ewropew tagħna.

Dak iż-żmien, kemm l-Ewropa kif ukoll id-dinja kienu qed jinbidlu.

L-ewwel nett, is-suq komuni tagħna kien qed jevolvi fis-Suq Uniku. Dan għamilha aktar importanti li jitneħħa l-prospett ta’ żvalutazzjonijiet kompetittivi fost l-ekonomiji l-kbar, peress li dan kien idgħajjef il-fiduċja u jopponi t-trasparenza.

Iżda bil-flussi globali tal-kapital jiżdiedu, is-sistema tar-rata tal-kambju fissa tal-Ewropa kienet qed issir dejjem aktar instabbli – problema epitomizzata mill-kriżi tal-mekkaniżmu tar-rata tal-kambju fl-1992–93.

It-tieni, l-integrazzjoni globali tal-finanzi kienet qed thedded ukoll lill-Ewropej b’telf ta’ sovranità monetarja. Il-politiki monetarji ta’ pajjiżi kbar li ħarġu muniti globali – speċjalment l-Istati Uniti – kienu qed jeżerċitaw effetti globali dejjem akbar.^[1]

Irrispettivament mir-reġim tar-rati tal-kambju użat, dan kien ifisser li l-ambitu għal pajjiżi iżgħar biex jistabbilixxu kundizzjonijiet monetarji skont il-ħtiġijiet domestiċi tagħhom kien qed jonqos gradwalment.

It-tielet, hekk kif waqa’ l-Ħajt ta’ Berlin u ntemmet il-Gwerra l-Bierda, saru mistoqsijiet ġodda u fundamentali dwar id-direzzjoni tal-Ewropa — u min se jkun l-aktar influwenti. Dan ħoloq ħtieġa qawwija għal simboli Ewropej ġodda li jistgħu jorbtu lin-nies f’Unjoni akbar u aktar diversa.

L-euro kien it-tweġiba loġika għal dawn it-tliet bidliet kollha. Dan offra lill-Ewropej l-istabbiltà, is-sovranità u s-solidarjetà.

L-istabbiltà, minħabba li l-euro żgura li s-Suq Uniku jista’ jiġi iżolat mill-fluttwazzjonijiet tal-muniti filwaqt li għamel l-attakki spekulattivi fuq il-muniti taż-żona impossibbli.

Is-sovranità, minħabba li l-adozzjoni ta’ politika monetarja unika fil-livell Ewropew żied l-indipendenza tal-politika tal-Ewropa vis-à-vis atturi kbar oħra.

U s-solidarjetà, għax l-euro sar l-aktar simbolu b’saħħtu u tanġibbli tal-għaqda Ewropea li n-nies jiltaqgħu miegħu fil-ħajja ta’ kuljum tagħhom.

L-euro matul il-kriżijiet

Nistgħu nkunu grati għall-previżjoni tal-fundaturi viżjonarji tal-Ewropa. Meta twieled l-euro fl-1 ta’ Jannar 1999, qatt ma setgħu jimmaġinaw il-kriżijiet li kien hemm ’il quddiem.

L-ewwel President tal-BĊE, Wim Duisenberg, iffaċċja n-9/11 u l-kriżi tad-dotcom. Is-suċċessur tiegħu, Jean-Claude Trichet, kellu jinnaviga l-kriżi finanzjarja globali u l-kriżi tad-dejn sovran fil-bidu tagħha li mbagħad il-predeċessur tiegħi, Mario Draghi wiret. Kelli jiffaċċja l-biżgħat dwar il-futur taż-żona tal-euro, segwit minn perjodu twil ta’ inflazzjoni baxxa wisq.^[2]

U l-Presidenza tiegħi diġà rat il-pandemija u l-lockdown ekonomiku, l-invażjoni brutali tar-Russja fl-Ukraina, il-kriżi tal-enerġija u r-ritorn ta’ inflazzjoni għolja wisq.

Iżda l-wegħda fundamentali tal-euro baqgħet valida – u bis-saħħa mhux żgħira tal-unjoni monetarja tagħna, irnexxielna negħlbu kollox – u kull darba nkunu aktar b’saħħitna.

L-ewwel nett, l-euro ġabilna l-istabbiltà.

B’rati tal-kambju stabbli, is-Suq Uniku — u l-impenn għall-paċi li jirrappreżenta — mhux biss baqa’ ħaj iżda ffjorixxa. Wieħed jista’ jimmaġina biss kif kienet tkun it-tentazzjoni tal-protezzjoniżmu kieku l-possibbiltà ta’ żvalutazzjonijiet kompetittivi ma kienux inqerdu.

L-euro ħarisna wkoll minn xokkijiet esterni. Ftit wara t-tnedija tiegħu, malajr stabbilixxa ruħu bħala t-tieni munita ta’ riżerva u tal-fatturazzjoni tad-dinja. B’riżultat ta’ dan, il-prezz ta’ aktar minn nofs dak li ninnegozjaw issa hu ddenominat f’euro, u għan-nofs l-ieħor il-munita unika għenet biex tiżola l-ekonomija minn volatilità eċċessiva tar-rata tal-kambju.^[3]

Bħala eżempju, l-istimi tal-persuna tal-BĊE jissuġġerixxu li, kieku l-euro ma ġiex introdott, id-deprezzament tal-muniti ta’ xi pajjiżi taż-żona tal-euro kontra d-dollaru Amerikan seta’ kien sa 14% akbar matul il-kriżi finanzjarja globali u sa 10% akbar matul il-pandemija.^[4]

Naturalment, feġġet instabbiltà f’oqsma oħra li kienu neqsin mid-disinn oriġinali taż-żona tal-euro, bl-aktar mod negattiv matul il-kriżi tad-dejn sovran. Iżda fejn tfaċċaw lakuni, dawn ġew mimlija, l-aktar importanti permezz tal-ħolqien ta’ superviżjoni bankarja Ewropea.

It-tieni, l-euro żied is-sovranità tagħna, u ħalliena nkunu sidien tad-destin ekonomiku tagħna stess u biex nistabbilixxu l-politika monetarja li l-Ewropa teħtieġ għal prezzijiet stabbli u tkabbir sostnut.

Bis-saħħa tal-politika monetarja unika tagħna, il-BĊE rnexxielu jirreaġixxi malajr u b’mod deċiżiv għal kull tip ta’ xokk li ffaċċjajna. U għamilna dan anki meta ġurisdizzjonijiet kbar oħra kienu qed jiġbdu f’direzzjoni differenti.

Forsi dan kien l-aktar viżibbli meta l-Federal Reserve System tal-Istati Uniti bdiet ċiklu ta’ ssikkar fl-2013 filwaqt li ż-żona tal-euro kienet għadha qed tirkupra mill-kriżi tad-dejn sovran. L-indipendenza politika tagħna ppermettitilna nagħżlu r-rotta tagħna stess u nibdew irkupru li dam 26 trimestru sħaħ.

It-tielet, l-euro ħoloq solidarjetà fl-Ewropa.

Ipprovda simbolu ta’ unità fi żminijiet ta’ prova tremenda, u l-motivazzjoni biex jappoġġjaw lil xulxin matul żminijet ta’ dlam. U għal din ir-raġuni, qed ikomplu jissieħbu pajjiżi ġodda.

Matul l-aħħar ħamsa u għoxrin sena, aħna lqajna disa’ pajjiżi ġodda fiż-żona tal-euro, li wassluna minn 11 sa 20 — bl-aktar pajjiż riċenti, il-Kroazja, jingħaqad fil-bidu ta’ din is-sena.

Issa lħaqna pożizzjoni fejn in-nies jistgħu jisseparaw l-istituzzjonijiet mill-politiki — li fil-fehma tiegħi hija l-karatteristika ta’ suċċess. Dawn jistgħu jogħġbuhom jew le l-politiki tal-BĊE, iżda fil-biċċa l-kbira tagħhom ma jibqgħux jiddubitaw jekk il-fatt li jkunu parti miż-żona tal-euro hijiex l-għażla t-tajba.

Filwaqt li s-sehem ta’ persuni li jappoġġaw l-euro laħaq l-aktar livell baxx ta’ madwar 60 % matul il-kriżi tad-dejn sovran, dik iċ-ċifra issa hija qrib it-80 %.^[5] U l-profondità ta’ dan l-appoġġ intweriet ukoll fil-kaxxa tal-voti kull meta s-sħubija fiż-żona tal-euro tkun dehret fl-elezzjonijiet nazzjonali.

Inħarsu ’l quddiem

Iżda dan is-suċċess ma jfissirx li x-xogħol tagħna lest. Dan ifisser li issa ninsabu f’pożizzjoni li nagħmlu l-aħjar għażliet għall-unjoni monetarja tagħna – aktar milli li jkollna unjoni.

Issa wasal iż-żmien li l-kapitlu li jmiss fl-istorja tal-euro jinkiteb. U dan se jiddependi fuq l-azzjonijiet li aħna, bħala Ewropej, nieħdu.

Għall-BĊE, il-prijorità immedjata u prevalenti tagħna hija li l-inflazzjoni titreġġa’ lura għall-mira tagħna ta’ 2% fuq żmien medju fil-ħin. U aħna dan se nagħmlu.

Iżda kif għidt dan l-aħħar, quddiem il-ġeopolitika li qed tinbidel u trasformazzjonijiet diġitali u t-theddida ta’ klima li qed tinbidel, se jkun hemm aktar sfidi fil-ġejjieni li l-BĊE għandu jindirizza. Irridu nkomplu nipprovdu stabbiltà f’dinja li xejn ma hi stabbli.^[6]

U qed nistennew dan ukoll minn dawk li jfasslu l-politika biex jagħmlu l-parti tagħhom. Unjoni monetarja mhijiex punt ta’ tmiem – hija proċess kostanti ta’ għaqda. Kull ġenerazzjoni ta’ mexxejja għandha tkompliha. L-Unjoni għandha tkun multidimensjonali – u tinkludi dimensjonijiet fiskali, finanzjarji u bankarji biex tiżviluppa grad ogħla ta’ integrazzjoni, speċjalment jekk l-euro irid isaħħaħ l-istatus internazzjonali tiegħu.

Meta Wim Duisenberg aċċetta l-Premju Charlemagne f’isem l-euro fl-2002, huwa ppreżenta l-euro bħala kuntratt triplu.^[7]

Huwa kuntratt bejn il-pajjiżi li jgħaqqdu s-saħħa tagħhom. Kuntratt bejn il-BĊE u l-poplu tal-Ewropa biex jintlaħqu l-ħtiġijiet tagħhom, l-aktar l-istabbiltà tal-prezzijiet. U kuntratt bejn l-Ewropej innifishom biex jaqsmu l-munita komuni tagħhom.

Iżda kuntratt ma jagħtix biss drittijiet — huwa jassenja wkoll responsabbiltajiet. U issa huwa f’idejna lkoll – mexxejja, istituzzjonijiet u ċittadini – li nkomplu nonoraw dan il-kuntratt għal ħafna snin li ġejjin.